Collegereeks ‘Europa: het land waarin we wonen’ (2019)

In discussies over Europa is de vraag al snel: ‘Ben je voor of tegen Europa?’ Maar zoals blijkt uit de onderhandelingen van de Brexit, zijn de landen in de Europese Unie aan alle kanten onderdeel van Europa. Vrije handel en vrij verkeer van personen zijn normaal geworden en haast niet meer weg te denken. Maar ‘Europa’ zit ook in kleinere regels, zoals rondom ouderschapsverlof, welke archieven mogen worden bewaard en wat de regels rondom de paspoorten voor huisdieren zijn.

Europa is al lang het land waarin we wonen. De vraag is hoe we omgaan met het onderdeel zijn van Europa. Hoeveel of hoe weinig Europa willen we? Over de invulling van die vraag gaat ‘Europa: het land waarin we wonen’, de nieuwe collegereeks Europa van ProDemos.

Europa in onze vezels

Sinds de Brexit besprekingen met het Verenigd Koninkrijk begonnen, is ‘Europa’ niet meer uit het nieuws weg te slaan. Door de Brexit-onderhandelingen neemt het besef dat Europese samenwerking nodig is toe. Ook blijkt uit onderzoek van het CBS dat het vertrouwen in Europa stijgt.

De pogingen om het Verenigd Koninkrijk los te halen van de Europese Unie maken duidelijk hoe verweven het land met Europa is. De onderhandelingen gaan over grote thema’s, zoals mensenrechten, vrij reizen en handelsakkoorden, maar leggen ook de vele kleine manieren bloot waarop ‘Europa’ invloed heeft op het dagelijks leven van haar inwoners.

Zoals Joris Luyendijk e.a. in een stuk van De Correspondent zeggen: ‘Zoals de Brexit nu laat zien, zit de EU inmiddels diep in de vezels van onze samenleving, maar hoe krijg je die vezels in beeld?’

Europa: het land waarin we wonen

In deze collegereeks uit 2019 verkenden we die vezels van Europa vanuit vier invalshoeken. We beschouwden Europa breed, met de rol die Europa de komende vijf jaar wil spelen, maar ook smal, over hoe Europa zichtbaar is in Nederland. In de andere twee colleges bekeken we wat de Europese burger beweegt en hoe democratisch de besluitvorming over grote thema’s als klimaat en migratie op Europees niveau verloopt.

Onze sprekers behandelden in deze collegereeks de Europese invloeden en macht, maar ook de zaken die inwoners van Europa verbinden en scheiden. Hoe zien burgers de toekomst van Europa? Welke richting gaat de democratische besluitvorming in Europa op en hoe kan Europa effectief werken aan grote kwesties als migratie en klimaat? En tot slot: wat merken we van Europa in Nederland? Hoe en waar is de verwevenheid van Europa in Nederland zichtbaar?

Inhoud van de colleges

College 1 – Democratie in Europa

Het eerste college ging over democratie in Europa. De grote thema’s als migratie, veiligheid en klimaat vragen een gezamenlijke Europese aanpak. Maar besluitvorming in Europa gaat traag en vaak ondoorzichtig voor de burger. Hoe effectief kan binnen Europa grote vraagstukken als het klimaat worden aangepakt? Wat kan wel en wat niet van een Europese aanpak verwacht worden? En hoe kan de bevolking anders en beter betrokken worden in de besluitvorming?

Dit college vond plaats op 27 mei 2019 met als spreker Tomas Vanheste, correspondent Europa tussen macht en verbeelding bij De Correspondent.

Vanheste draagt de Europese gedachte een warm hart toe. Maar dat betekent allerminst dat hij supporter is van de huidige Europese Unie. Als Europawatcher voor De Correspondent probeert hij bloot te leggen hoe besluiten tot stand komen in een machtsspel tussen de lidstaten, Europese instellingen een lobbyisten.

De podcast die Tomas Vanheste opnam met Joris Luyendijk is een mooie voorbereiding op dit college en de collegereeks. Die podcast kan je hier luisteren.

College 2 – Europa in Nederland

Het tweede college uit deze reeks ging over Europa in Nederland. Europa is in Nederland alom aanwezig. Wat merken we daarvan? En hoe zou het zonder Europa zijn? Hoe verweven is Europa op allerlei gebieden met Nederlandse belangen? Wat is de invloed van Europa op Nederland en van Nederland in Europa?

Dit college vond plaats op 3 juni 2019 met als spreker Mendeltje van Keulen. Van Keulen is lector The Changing Role of Europe bij de Haagse Hogeschool. Van 2011 tot 2017 was zij griffier Europese Zaken bij de Tweede Kamer.

College 3 – Wat beweegt de Europese burger?

Het derde college vond plaats op 17 juni 2019 en ging in op de vraag Wat beweegt de Europese burger? Is er sprake van een Europees volk, of is het daarvoor te verdeeld? Wat verbindt Europese burgers en wat verdeelt ze? Hoe kijken ze aan tegen de democratie in Europa? En op welke manier kan de bevolking meer en beter meedoen in de Europese democratie?

Dit college werd gegeven door Frank Vandenbroucke. Vandenbroucke is Belgisch oud-sp.a-politicus. Tussen 1994 en 2009 was hij minister in verschillende regeringen en met diverse portefeuilles. Sinds 2011 is hij hoogleraar aan de KU Leuven, de Universiteit Antwerpen en de Universiteit van Amsterdam. Aan de UvA houdt hij zich bezig met het bevorderen van onderzoek naar en debat over de maatschappelijke betekenis van de Europese Unie. Hij is Minister van Staat in België.

College 4 – Het nieuwe Europa

De titel van het vierde en laatste college was Het nieuwe Europa.
In dit college keken we naar hoe Europa zou gaan veranderen na de Europese verkiezingen. Na de Europese verkiezingen gaan het nieuwe parlement en de nieuwe Europese Commissie de lijnen uitzetten voor de politieke prioriteiten voor de komende vijf jaar. Wat zijn de heikele kwesties en wat worden prioriteiten? Gaat er meer macht naar Europa of juist meer naar de afzonderlijke landen? Wie gaat Juncker opvolgen? Welke inzet en (wereld)politiek kunnen we de komende vijf jaar van Europa verwachten? Dit college vond plaats op 24 juni 2019.

Dit college werd gegeven door Adriaan Schout, senior onderzoeker en coördinator Europa bij het Instituut Clingendaal. Schout combineert onderzoek en advies over Europese bestuursvragen voor nationale en Europese instellingen. Hij heeft gewerkt aan projecten die onder meer betrekking hadden op het EU-voorzitterschap, de integratie van de EU en de verbetering van de EU-regelgeving.

Praktische informatie:

  • Wanneer: maandagavond 27 mei en 3, 17 en 24 juni 2019, 20.00-21.30 uur
  • Waar: ProDemos, Hofweg 1, Den Haag
  • Opzet: 45 minuten college, 45 minuten vragen uit de zaal
  • Sprekers:
    College 1 – Tomas Vanheste (27 mei)
    College 2 – Mendeltje van Keulen (3 juni)
    College 3 – Frank Vandenbroucke (17 juni)
    College 4 – Adriaan Schout (24 juni)