Het bestuur van de provincie

Provincies worden bestuurd door instanties met ouderwetse namen: Provinciale Staten, Gedeputeerde Staten en de commissaris van de Koning.

Provinciale Staten zijn vergelijkbaar met de Tweede Kamer of de gemeenteraad. Zij zijn als direct gekozen volksvertegenwoordiging het hoogste orgaan van de provincie en bepalen in hoofdlijnen wat de provincie doet. Gedeputeerde Staten worden gekozen door Provinciale Staten. Zij zijn te vergelijken met het kabinet en met het college van burgemeester en wethouders in een gemeente. De commissaris van de Koning is de bekendste provinciale bestuurder. De commissaris wordt, net als een burgemeester, niet gekozen maar benoemd door de regering.

Provinciale Staten – gekozen volksvertegenwoordigers

Nederland telt twaalf provincies en elke provincie heeft haar eigen vertegenwoordigende orgaan: Provinciale Staten. Dit orgaan is vergelijkbaar met de Tweede Kamer en de gemeenteraad. De leden van de Provinciale Staten worden gekozen door de inwoners van de provincie. Bij de provinciale verkiezingen doen naast de landelijke partijen ook provinciale partijen mee. Het aantal leden van Provinciale Staten is afhankelijk van het aantal inwoners per provincie. Bekijk het huidige aantal Statenleden per provincie op Wikipedia.

Verkiezingen

De verkiezingen voor Provinciale Staten zijn om de vier jaar. Kijk in onze verkiezingskalender wanneer de volgende verkiezingen voor Provinciale Staten zijn. De Grondwet bepaalt dat de inwoners van de provincie van 18 jaar en ouder de leden van Provinciale Staten kiezen. Partijen die aan de verkiezingen willen meedoen, moeten 43 dagen voor de verkiezingen hun lijst met kandidaten indienen bij het centrale stembureau van de provincie. Net als bij de landelijke verkiezingen voeren de kandidaten en hun partijen campagne om hun politieke doelstellingen aan kiezers duidelijk te maken. Bij de Statenverkiezingen blijkt dit vaak lastig, doordat veel kiezers niet goed weten wat de provincie doet. Daarom gebruiken partijen de campagne ook om kiezers te vertellen wat de provincie doet.

Vervroegde verkiezingen zijn op provinciaal niveau niet mogelijk. Als een college van Gedeputeerde Staten om wat voor reden dan ook aftreedt, komen er geen nieuwe verkiezingen. Op basis van de bestaande zetelverdeling in de Provinciale Staten moet dan een nieuw bestuur worden gevormd.

Kiezen van de Eerste Kamer

Kiezen van de Eerste Kamer

De leden van Provinciale Staten hebben één taak die eigenlijk niets met de eigen provincie te maken heeft: zij kiezen de leden van de Eerste Kamer. De Eerste Kamer (ook wel senaat genoemd) wordt dus niet rechtstreeks door de bevolking gekozen, maar via getrapte verkiezingen. Ofwel: burgers kiezen de Statenleden, de Statenleden kiezen op hun beurt de leden van de Eerste Kamer. In de praktijk stemmen de leden van Provinciale Staten bijna altijd voor Eerste Kamerkandidaten van hun eigen politieke partij. De samenstelling van de Eerste Kamer is daardoor vrij nauwkeurig af te leiden uit de uitslag van de Provinciale Statenverkiezingen.

Tip: Bekijk hieronder dit YouTube-filmpje van de Eerste Kamer zelf:

Gang van zaken

Provinciale Staten vergaderen maandelijks. De voorzitter van de vergaderingen van Provinciale Staten is de commissaris van de Koning. De commissaris van de Koning heeft geen stemrecht.

Net als de Tweede Kamer hebben Provinciale Staten commissies voor bepaalde terreinen van het beleid. Dat zijn de vaste Statencommissies, bijvoorbeeld voor Ruimtelijke Ontwikkeling, Economie en Natuur en Milieu. In deze commissies zitten de Statenleden die zich voor hun partij met het betreffende onderwerp bezighouden: de zogenaamde fractiespecialisten. Als er nieuwe plannen zijn, bespreken de specialisten die van tevoren in hun commissie. Later wordt in de algemene vergadering van Provinciale Staten over de plannen gestemd.

Leden van Provinciale Staten krijgen een onkostenvergoeding. Ze hebben meestal een gewone baan en doen het Statenwerk in hun vrije tijd.

Gedeputeerde Staten – een meerderheid vormen

Het college van Gedeputeerde Staten is het bestuur van een provincie. De gedeputeerden worden gekozen door Provinciale Staten voor een periode van vier jaar. In een college houdt iedere gedeputeerde zich bezig met een aantal verschillende onderwerpen, zoals ruimtelijke ordening, natuur en milieu of regionale economie. Het college is ook belast met het toezicht op de gemeentelijke financiën. Het aantal gedeputeerden varieert per provincie en hangt deels af van het aantal inwoners. Het zijn er minimaal 3 en maximaal 9.

Samenstelling

Na de provinciale verkiezingen spreken de partijen af wie er in het bestuur van de provincie (het college van Gedeputeerde Staten) gaan zitten en welk programma ze gaan uitvoeren. Zo’n afspraak noemen we een coalitieakkoord.

Het college van Gedeputeerde Staten komt veel vaker bij elkaar dan Provinciale Staten. De voorzitter van de vergaderingen is de commissaris van de Koning. De commissaris heeft stemrecht in de vergaderingen van het college. Deze stem kan zelfs doorslaggevend zijn als er evenveel gedeputeerden voor en tegen een voorstel zijn. In tegenstelling tot de Statenleden hebben gedeputeerden wel een volledige baan, omdat ze een dagtaak hebben aan het besturen van de provincie. Ze ontvangen geen onkostenvergoeding maar een salaris.

Commissaris van de Koning – benoemd door de regering

Elke provincie heeft een commissaris van de Koning. Hij is voorzitter van het college van Gedeputeerde Staten en ook voorzitter van Provinciale Staten. Hij heeft echter alleen stemrecht in het college van Gedeputeerde Staten. Formeel wordt de commissaris van de Koning benoemd door de regering. Dat wil zeggen: bij Koninklijk Besluit op voordracht van de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Maar de minister volgt hierbij gewoonlijk de aanbeveling die door Provinciale Staten van de provincie in kwestie is gedaan. Een commissaris van de Koning wordt voor een periode van zes jaar benoemd. Daarna is herbenoeming mogelijk.

De commissaris van de Koning ontleent aan landelijke wetten een aantal bevoegdheden, vooral voor de handhaving van de openbare orde. Voor die taken is hij rechtstreeks verantwoording verschuldigd aan de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. De commissaris speelt ook een rol in de sollicitatieprocedure voor burgemeesters. Hij mag met de gemeenteraad meedenken over de eisen die aan een nieuwe burgemeester worden gesteld. Sollicitatiebrieven komen bij hem binnen.

Overigens wordt de commissaris van de Koning in Limburg ‘gouverneur’ genoemd.

Tip

Kijk op Commissaris van de Koning (Wikipedia) om te zien wie nu de twaalf commissarissen van de Koning zijn.