Wat is een politieke partij?

Een politieke partij is een groep mensen die zich heeft verenigd op basis van gemeenschappelijke politieke uitgangspunten, met als doel deel te nemen aan het bestuur van ons land. Politieke partijen proberen via verkiezingen zetels te veroveren in het Europees Parlement, het nationale parlement, de gemeenteraad, de Provinciale Staten of het waterschap. Op deze manier willen zij invloed uitoefenen op het overheidsbeleid. Een politieke partij is dus vooral een kiesvereniging. Om aan verkiezingen deel te nemen, stelt een partij een kandidatenlijst op.

Politieke partij versus actiegroep

Een politieke partij onderscheidt zich van een pressie- of actiegroep doordat zij verantwoordelijkheid wil dragen voor het bestuur van een bestuurslaag. Dat betekent dat politieke partijen zich met zeer uiteenlopende politieke problemen moeten bezighouden. Ze moeten op allerlei politieke problemen een antwoord hebben. Pressie- en actiegroepen kunnen zich tot enkele eisen beperken: ze komen in de regel voor één specifieke groep of één speciaal belang op.

De rol van partijen in een democratie

Politieke partijen vervullen in onze parlementaire democratie verschillende functies:

• Ze stellen kandidaten bij verkiezingen voor volksvertegenwoordigende organen: het Europees Parlement, Eerste en Tweede Kamer, Provinciale Staten, gemeenteraden en waterschappen. Hierdoor bieden ze burgers de mogelijkheid om een keuze te maken uit partijen en kandidaten. De kiezers kunnen zo invloed uitoefenen op het overheidsbeleid. Bovendien selecteren partijen kandidaten voor benoemingen in openbare ambten, zoals ministers, burgemeesters en commissarissen van de Koning.
• Door het opstellen van partijprogramma’s selecteren politieke partijen allerlei wensen en eisen die in de samenleving tot uitdrukking worden gebracht. De ene partij heeft vooral oog voor de wensen van de ene groep, de andere partij voor die van een andere groep. Burgers kunnen lid worden van een politieke partij en zo invloed uitoefenen op de inhoud van haar programma. Het is dan aan de kiezers om een keuze te maken uit de verschillende partijen.
• Politieke partijen stimuleren burgers om politiek actief te worden. Ze bieden mensen de mogelijkheid om iets te doen in de politiek of zelfs carrière te maken. Partijen bieden scholing en vorming aan hun leden en geven trainingen aan degenen die in volksvertegenwoordingen zijn gekozen.

Verschillende soorten partijen

Hoewel partijen zich dus onderscheiden van pressiegroepen, kennen we ook wel partijen die zich sterk op de belangen van één specifieke groep richten. We noemen deze partijen belangenpartijen. De meeste ‘grote’ politieke partijen gaan niet uit van één belang, maar van een politieke visie of een ideologie. Ze hebben bepaalde ideeën en opvattingen over hoe onze samenleving en ons politieke stelsel er uit zouden moeten zien. Ze hebben een reeks ideeën, wensen en eisen, kortom een partijprogramma, dat aangeeft welk overheidsbeleid gevoerd moet worden om die betere samenleving, of ook wel dat betere politieke stelsel te bereiken. Hun algemene uitgangspunten, ideeën en opvattingen hebben partijen doorgaans vastgelegd in beginselprogramma’s. Bij verkiezingen komen ze met uitgewerkte verkiezingsprogramma’s waarin ze zeggen welk beleid, op grond van die beginselen, er de komende beleidsperiode zou moeten worden gevoerd.

Download

Download onze brochure Wat is een politieke partij? (feb 2017).