14 november 2017: over idealen in de politiek

Op dinsdag 14 november vond het Politiek Café: Idealen op het pluche? plaats. Te gast waren Myrthe Hilkens, opiniemaker en oud-Tweede Kamerlid (PvdA) en Patrick van Schie, historicus en directeur van de Prof.mr. B.M. Teldersstichting, het wetenschappelijk bureau van de VVD. Daarnaast werd deze bijzondere editie van het Politiek Café geopend met de boekpresentatie van “Een versplinterd landschap. Bijdragen over geschiedenis en actualiteit van Nederlandse politieke partijen”. Hieronder een verslag van de avond.

Boekpresentatie

Na een korte presentatie overhandigt Friso Wielenga, één van de samenstellers van het boek, het eerste exemplaar aan Remieg Aerts, hoogleraar Nederlandse geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam.

Wielenga vertelt kort over hoe het boek tot stand kwam: van elke partij is de directeur van het wetenschappelijk bureau gevraagd een bijdrage te leveren. Voordeel hiervan is dat wetenschappelijke bureaus vanuit het interne gezichtspunt van een partij kunnen vertellen. omdat ze dicht bij een partij zitten, maar tegelijk ook afstand hebben tot de dagelijkse politiek. Het beeld dat in het boek bij alle partijen naar voren komt is het feit dat er een spanningsveld zit tussen idealen en macht.

Na de officiële overhandiging spreekt Aerts nog over het boek. Het boek is bijzonder in zijn soort omdat er niet veel historische overzichten zijn over hoe politieke partijen uit hun ideologische wortels gevormd zijn. Aerts legt uit dat we tegenwoordig te maken hebben met het “harmonica-partijen fenomeen”. Daarmee wordt bedoeld dat partijen snel van veel naar weinig zetels gaan en andersom. Vraag daarbij is of partijen inderdaad worden afgestraft voor regeren. Aerts spreekt uit dat hij denkt dat het van belang is voor het vertrouwen van mensen dat partijen hun idealen zichtbaar blijven maken in het proces van regeren. En daarmee maakte hij een mooi bruggetje naar de rest van de avond.

‘De vierkante millimeter die ik wilde was al op’

Na een kort voorstelrondje wijdt Myrthe Hilkens wat meer uit over haar reden om na twee jaar Kamerlidmaatschap op te stappen. Hilkens legt uit dat het een combinatie was van kritiek op het systeem en kritiek op zichzelf. Toen de onderhandelingen van Rutte II bijna klaar waren, was er voor de PvdA en de VVD fractieleden twee uur om in te stemmen met het akkoord, waar een heleboel moeilijke punten voor de PvdA in stonden.

Hilkens vertelt dat er werd gezegd dat er, naast de afspraken die in het regeerakkoord stonden, maximale ruimte zou zijn voor Kamerleden om ook andere plannen door te voeren. Al snel bleek dit echter niet zo te zijn en “moest je als voetsoldaat uitvoeren wat je verteld werd. En dat was niet waarom ik eraan was begonnen,” aldus Hilkens. Later werd weleens gezegd dat Hilkens langer in de politiek had moeten blijven, vanwege deze afwegingen en sterke optredens in de media. Maar, zo legt Hilkens uit, juist doordat ze toen geen Kamerlid meer was, kon ze over een gevoelig punt als de strafbaarstelling van de illegaliteit zo’n sterk optreden geven. Ze hoefde toen geen rekening meer te houden met dingen waar je als Kamerlid wel rekening mee dient te houden.

‘Tweede Kamerleden zijn geen losgeslagen wezens.’

Patrick van Schie, directeur van het wetenschappelijk bureau van de VVD, legt uit dat een wetenschappelijk bureau minder bezig is met de coalitie en meer met idealen en lange termijn beleidsadvies: “wat als we een liberale wereld zouden hebben?” Hilkens reageert daarop dat binnen de PvdA ook lange termijn visies werden besproken, maar dat er volgens haar geen ruimte was voor zulke visies. “De vierkante millimeter die ik wilde was al op.”

Beroepsdissident

Na een fragment van Jinek waarin Jesse Klaver wordt bevraagd over waarom de formatie is geklapt zegt Hilkens dat Klavers reactie exact is waarom ze op hem stemde. Volgens haar nam Jinek hier een verkeerde rol op zich. “Journalisten die fileren, daar heb ik niets mee.” Ook van Schie is van mening dat Klaver deze keuze eigenlijk alleen aan zijn kiezers behoort uit te leggen.

Van Schie legt uit dat partijen een reflex hebben elkaar te serieus te nemen en elkaar daardoor in de greep houden, waardoor fractiediscipline eigenlijk te belangrijk is geworden. Hilkens geeft hierbij als voorbeeld Jacques Monasch die in 99.8% van de stemmingen mee stemde met de fractie, maar vanwege die 0.02% als beroepsdissident wordt gezien.

Geen losgeslagen wezens

Zowel Hilkens als van Schie zijn het erover eens dat Kamerleden meer de mogelijkheid zouden moeten hebben op individueel niveau na te denken. Van Schie redeneert dat dat zelfs in positieve zin uitgebuit zou kunnen worden, door te laten zien dat individuen binnen een partij zelf nadenken en dat logischerwijs niet de hele partij hetzelfde denkt. Juist door dit te laten zien wek je vertrouwen bij mensen. Hilkens voegt daaraan toe dat ze denkt dat als Kamerleden meer ruimte zouden hebben, er heus niet opeens enorm anders zou worden gestemd: “Tweede Kamerleden zijn geen losgeslagen wezens”. In een minderheidskabinet zou dit zelfs nog beter tot zijn recht kunnen komen.

Het feit dat dit nu niet zo werkt komt volgens van Schie mede namens het rekrutering beleid van partijen. Veel jonge mensen willen volgens hem politicus worden vanwege carrière mogelijkheden in plaats van ideologie. Wat zegt de casus van de Partij voor de Dieren hierover? Zij willen alleen regeren als hun hele programma wordt uitgevoerd. Van Schie antwoord hierop dat dat ook weer niet werkt, omdat “een land uiteindelijk ook geregeerd moet worden.” Hilkens voegt hieraan toe dat het in principe niet zo zwart-wit hoeft te zijn, de PvdD heeft namelijk wel een grote rol in het bepalen van de agenda.

‘Den Haag zonder adviseurs? Heel moeilijk’

Tot slot gaat het nog kort over het feit dat persoonlijk assistenten, spindoctors en journalisten zo’n grote rol hebben in het optreden van politici. Van Schie denkt dat een cultuuromslag hierin lastig te bereiken is. Hilkens voegt daaraan toe dat mediatraining ontzettend belangrijk is, omdat journalisten een enorme impact kunnen hebben en je hierdoor als politicus snel angstig wordt.

Volgende maand

Het volgende Politiek Café vindt plaats op dinsdag 12 december 2017. In samenwerking met Trouw organiseert ProDemos een Politiek Café over medisch-ethische kwesties. Te gast is Marli Huijer, Denker des Vaderlands.