10 oktober 2017: over de bankencris

Op dinsdag 10 oktober vond het Politiek Café: De bankencrisis voorbij plaats. Te gast waren Wim Boonstra, speciaal adviseur en voormalig hoofdeconoom bij Rabobank en Tweede Kamerlid Henk Nijboer (PvdA).

Was de bankencrisis te voorzien?

Astrid Feiter, moderator van de avond, begint de avond met een anekdote. “Ik had achtereenvolgens mijn spaargeld bij Icesave en DSB Bank, komt die situatie iemand bekend voor?”

Volgens Wim Boonstra, speciaal adviseur en voormalig hoofdeconoom bij de Rabobank, waren de Triple A kredietbeoordelingen een grote veroorzaker van de ellende. Omdat deze beoordelingen niet onder toezicht stonden, konden ze zoveel impact hebben.

Op de vraag of de crisis te voorzien was, begint Boonstra zijn antwoord met een belangrijke disclaimer: “Bankieren is per definitie risicovol.” Ook al is het nu een wezenlijk andere sector, er kunnen nu alsnog risico’s in een onverwachte hoek zitten. Een crisis voorkomen kan dus nooit helemaal.

Henk Nijboer, Tweede Kamerlid voor de PvdA en woordvoerder Financiën van de fractie, is van mening dat door het verbeteren van de structuren waarin banken kunnen bewegen een crisis voor een groot deel wel te voorkomen is. Daar zet hij zich als Kamerlid ook voor in.

Op de vraag of ingrijpen van de overheid gerechtvaardigd is, antwoord Boonstra dat het eigenlijk niet had moeten gebeuren, maar dat het destijds wel nodig was. Daarnaast hielp het ingrijpen bij een paar banken indirect ook andere banken te stabiliseren. Toch is er volgens Nijboer een zware lobby vanuit de banken voor minder ingrijpen van de overheid. Zo dreigden banken bijvoorbeeld hypotheek lasten omhoog te doen en mkb’ers niet te steunen met uitgifte van leningen.

Geldschepping

Na een kort fragment over het theatergezelschap De Verleiders wordt aan Boonstra gevraagd of hij naar ‘Door de bank genomen’, een kritisch toneelstuk over de bankensector, is gaan kijken. Boonstra reageert: “Nee, daar had ik gewoon geen zin in”.

Hij betoogt dat het principe van geldschepping in elk schoolboek staat, dus daar is helemaal niets geheimzinnigs aan. Hij spreekt tegen dat een bank zomaar geld kan creëren. Dat is alleen mogelijk als het echt nodig is. Bovendien mag de overheid van de EU op dit moment helemaal geen geld creëren, terwijl het in zijn optiek beter zou zijn als dat wel kon.

Nijboer is enthousiaster over het initiatief van het theatergezelschap. Een initiatief als “Ons Geld”, een betaalsysteem onafhankelijk van commerciële banken, zou volgens Nijboer mogelijk moeten zijn, hoewel hij er zelf geen gebruik van zou maken omdat investeren volgens hem ook belangrijk is.

Rente langer vast

Iemand uit het publiek vraagt of banken en pensioenen eigenlijk wel kunnen bestaan bij zo’n lage rente als nu. Volgens Nijboer heeft deze lage rente nadelen, maar kan het in principe wel.

Boonstra voegt daaraan toe dat het wel kan, maar dat het ook kwetsbaar is. Hij betoogt dat geld dat over de toekomst gaat, zoals pensioenen, met de waan van de dag wordt beoordeeld. Dit is een slecht idee is. Rente zou voor langer vast moeten staan.

‘Bankieren is per definitie risicovol’

Een andere vraag uit het publiek luidt: Waarom worden we niet meer beloond voor sparen? “Arbeid loont steeds minder, dat is het grotere probleem” zegt Nijboer. Boonstra beaamt dat dat inderdaad de kern van het probleem is. Particulieren hebben een overschot terwijl werknemers daar niets van merken.

Geen switch

In een intermezzo tijdens de avond vertelt Corrie van Brenk over waarom zij de politiek in is gegaan. Van Brenk is sinds maart lid van de Tweede Kamer namens 50Plus. Van Brenk vertelt dat haar vaak wordt gevraagd waarom ze geswitcht is; ze was hiervoor namelijk voorzitter van de vakbond Abvakabo FNV.

Ze betoogt dat haar nieuwe rol eigenlijk helemaal geen switch is, maar een voortzetting van waar ze zich altijd al hard voor maakte, namelijk zich verzetten tegen onrecht. Van Brenk haalt het voorbeeld aan van mensen die op het punt stonden met pensioen te gaan toen de AOW-leeftijd omhoog ging. In het initiatief “Vertel uw verhaal” van 50Plus komt volgens haar duidelijk naar voren dat zeker niet alle ouderen rijk zijn en dat er steeds meer werkende armen zijn.

Van Brenk sluit haar verhaal af door te betogen dat zij, volgens het principe van de Arbowet, geen symptomen wil bestrijden, maar de bron wil aanpakken.

‘Catholocism but without hell’

Zo beschrijft Joris Luyendijk in een filmpje het runnen van een megabank. Feiter vraagt de sprekers of ze vinden dat die observatie juist is. Nijboer is het hier wel mee eens. Nog steeds neigen bijvoorbeeld fiscalisten er volgens hem naar om te handelen alsof alles wat niet verboden is door de wet mag.

Boonstra wil dit verhaal graag nuanceren, veel collega’s zitten gewoon door het hele land heen in een kantoor en zijn gewone mensen. Dat is niet te vergelijken met de “city” in Londen. Toch blijven banken ook volgens Boonstra een risicovolle omgeving.

Is er dan wel van de crisis geleerd? Boonstra geeft aan dat er op zich veel is veranderd, bonussen zijn bijvoorbeeld veel lager geworden. Iemand uit het publiek vraagt of de cultuur wel veranderd kan worden, omdat de kapitalistische prikkel blijft bestaan. Boonstra reageert hierop dat je wel degelijk vermijdbare risico’s kan wegnemen. Hij vertelt dat hij tijdens het Libor-schandaal, waarbij rentetarieven bewust werden gemanipuleerd door banken, blij was dat het bleek te gaan om criminelen binnen de organisatie in plaats van mensen in de top van de organisatie.

Nijboer werpt tegen dat is gebleken dat de bonussencultuur diepgeworteld is. Ook is gebleken dat je daar als overheid nog steeds normerend moet optreden. Hij voegt daaraan toe dat uit het regeerakkoord blijkt dat het nieuwe kabinet lijkt te willen terug stribbelen, waardoor de cultuur weer zal terugkomen.

Met deze omineuze voorspelling is het einde van het Politiek Café genaderd. De volgende editie van het Politiek Café is op dinsdag 14 november.