Online burgerschapsonderwijs

Een witte vrouw met grijze krullen zit voor een grote foto van de Ridderzaal en een rode banner met daarop 'ProDemos'. Ze draagt een rood-wit gestreepte top met daarover een zwart jasje. Ze heeft een koptelefoon met microfoon op, voor haar staat een videocamera. Ze kijkt lachend de camera in.

Als gevolg van de strenge coronamaatregelen moest het hele onderwijs omschakelen naar online lessen. Zo ook ProDemos: onze activiteiten en gastlessen die normaliter veelal plaatsvinden ‘op de plaats waar het gebeurt’, zoals in de Tweede Kamer, op het gemeentehuis, op het provinciehuis, in rechtbanken etc. konden niet langer doorgaan. Ook ProDemos ging over op online lessen. Maar werkt dat wel voor de soms best moeilijke onderwerpen waar we ons mee bezighouden? Kun je online een goed gesprek voeren over burgerschap? Onze onderzoeker Sabine Geers onderzocht het.

Het goede nieuws: er is meer mogelijk dan we vooraf hadden gedacht. Online onderwijs zal dan ook blijvend onderdeel uitmaken van het aanbod van ProDemos. En met de aanbevelingen uit het onderzoek kunnen we dit online lesaanbod verder verbeteren.

In 2020/2021 is het online werken en online onderwijs bij ProDemos in een stroomversnelling geraakt. Bestaande educatieve programma’s konden fysiek niet doorgaan door coronamaatregelen. Daarom zijn een aantal bestaande programma’s ad hoc aangepast naar online versies. Dit leidde tot verrassende resultaten waarbij zowel nieuwe mogelijkheden zijn ontdekt, als technische en didactische uitdagingen zijn aangegaan. Het onderzoek blikt terug op de ervaringen met online educatie in 2020/2021. Daarnaast is onderzocht op welke wijze online educatie in de toekomst een onderdeel kan vormen van het aanbod van ProDemos.

Online blijft

De belangrijkste conclusie en aanbeveling van dit onderzoek is om online programma’s als een blijvend onderdeel te integreren in het aanbod van ProDemos. Dit kan aanvullend zijn op het fysieke aanbod of in een hybride vorm. Uit het onderzoek blijkt dat online onderwijs een aantal organisatorische voordelen biedt ten opzichte van fysiek onderwijs, zoals een lagere tijdsinvestering en kostenbesparing.

Randvoorwaarden

Online onderwijs moet aan een aantal randvoorwaarden voldoen:

Toegang tot digitale middelen en training van digitale vaardigheden

Deelnemers moeten toegang hebben tot digitale middelen. Dat klinkt wellicht als een open deur, maar in de praktijk blijkt dat niet voor iedereen vanzelfsprekend. Denk aan leerlingen die een laptop delen met broers, zussen of ouders, slechte internetverbindingen etc. Verder moeten zowel deelnemers als begeleiders digitaal vaardig zijn, dus weten hoe ze met het gebruikte programma (bijv. Teams) moeten werken. Dit vergt training.

Online didactische vaardigheden en interactie

De kwaliteit van didactisch handelen is online nog belangrijker dan in een fysieke onderwijssetting. Aanbevelingen voor effectieve componenten van online didactiek zijn het geven van duidelijke uitleg, het organiseren van structuur en rust en het faciliteren van interactie. Online kan interactie worden bevorderd door interactieve online tools in te zetten, in kleine groepen te werken en werkbare online werkvormen toe te passen zoals gestructureerde debatten en rollenspellen. Het is daarbij belangrijk dat de inhoud aansluit bij de actualiteiten en de interessegebieden van de deelnemers.

Open klasklimaat en veilige leeromgeving

Ten tweede, een open klasklimaat en een veilige leeromgeving. Dit kan worden gecreëerd door bijvoorbeeld doelbewust interactie in te zetten en in kleine groepen te werken. In de onderzochte online programma’s van ProDemos werd het online klasklimaat positief geëvalueerd, waarbij deelnemers ervaarden dat ze de ruimte kregen om zich te uiten en durfden te discussiëren.

Onderdeel van een structureel programma

Online lessen zouden geïntegreerd moeten worden in een structureel en langdurig educatief programma. Uit onderzoek blijkt dat online lessen en buitenschoolse activiteiten effectiever zijn als ze onderdeel uitmaken van een breder educatief programma. Dit leidt tot hogere leeropbrengsten op de verschillende burgerschapscompetenties die samenhangen met burgerschapsparticipatie op latere leeftijd.

Onderzoek

Het onderzoek is gebaseerd op inzichten uit literatuuronderzoek, resultaten van externe en interne klankbordgroepen en de resultaten van een evaluatieonderzoek.

Bijeenkomst terugkijken

Tijdens een (online) bijeenkomst op 24 mei 2022 presenteerden Sabine Geers en Frank Wanders de resultaten van hun onderzoek naar de effectiviteit van online burgerschapsonderwijs, waaronder de verkiezingsgastlessen van ProDemos. In het tweede deel van de bijeenkomst gaf prof. dr. Nadira Saab (bijzonder hoogleraar e-Didactiek) adviezen voor het vormgeven van online lessen. Kijk de bijeenkomst terug:

Meer lezen