Collegereeks ‘Hebben politieke partijen de toekomst?’ (2015)

In het najaar van 2015 gingen we tijdens vijf colleges in op de functie van politieke partijen in ons democratisch bestel.

Het ledenaantal van de landelijke politieke partijen daalt al jaren. Anno 2015 zijn minder dan 300.000 mensen nog lid van een landelijke politieke partij. Tegelijkertijd groeit het aantal lokale partijen en zijn er partijen zonder leden geïntroduceerd. Wat betekent dit voor de traditionele politieke partijen? Vertegenwoordigen zij nog wel de wil van het volk? En welke gevolgen hebben deze ontwikkelingen voor onze democratie? Moeten we op zoek naar (aanvullende) alternatieven? En wat zijn die alternatieven dan? Deze en andere vragen kwamen aan bod in de collegereeks ‘Hebben politieke partijen de toekomst?’.

Colleges

• maandag 9 november 2015: Frank Hendriks – Het partijenstelsel in Nederland – verslag
• maandag 16 november 2015: Marcel Boogers – Opkomst van lokale partijen – verslag
• maandag 23 november 2015: Josje den Ridder – Is de ledenpartij achterhaald? – verslag
• maandag 30 november 2015: Paul Lucardie – Is democratie mogelijk zonder politieke partijen? – verslag
• maandag 7 december 2015:  Afsluitende bijeenkomst met de directeuren van de wetenschappelijke bureaus van de politieke partijen – verslag

De collegereeks werd georganiseerd door ProDemos in samenwerking met de wetenschappelijke instituten van de politieke partijen, het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) en het Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen (DNPP).

Filmopnames

De collegereeks ‘Hebben politieke partijen de toekomst?’ is opgenomen door de NOS. De colleges zijn van 4 t/m 8 januari 2016 dagelijks uitgezonden op NPO Politiek, van 10:00 tot 13:00 uur.

Achtergrondartikelen

• ‘Grote beslissingen worden genomen door politieke partijen, die in verval zijn. Tijd voor innovatie’ – Politalk.nl 10 augustus 2015
  Moises Naim ziet de bestaande macht verbrokkelen. Van grote bedrijven en van politieke partijen. Alles verandert: hoe we werken, communiceren, eten, daten. Alleen de manier waarop we politiek beslissingen nemen, is al meer dan honderd jaar bijna hetzelfde. Dat is onhoudbaar’, stelde de econoom Moisés Naím afgelopen weekend in NRC Handelsblad. De ex-hoofdredacteur van het gerenommeerde blad Foreign Policy vindt het tijd voor ‘een uber voor de politiek‘.
• Politieke partijen en een partijenwet? – prof. Aalt Willem Heringa, De Hofvijver 1 juni 2015
  Partijen staan tussen de staat en de kiezer: dat is een voordeel en een nadeel. Ze verbinden met de staat en ze eigenen zich die staat toe. Ze maken van politiek soms een doel op zich (veroveren van macht) in plaats van een middel om het algemeen belang te dienen.
• Heeft de politieke partij nog toekomst? – Paul Lucardie, De Hofvijver 1 juni 2015
  Het is nog veel te vroeg om de politieke partij op te heffen. Zelfs in een lotingsdemocratie zouden partijen nog een rol kunnen spelen, zij het dan voornamelijk als denktanks en adviesorganen. Niettemin lijkt haar toekomst geenszins gegarandeerd en is de partij niet zo onmisbaar als vaak gedacht wordt.
• De ledenloze partij – het model van de toekomst? – prof. Gerrit Voerman, De Hofvijver 1 juni 2015
  Op het eerste gezicht lijkt de ledenloze partij in het huidig tijdsgewricht, waarin de ledentallen van  politieke partijen dalen en de electorale volatiliteit sterk is toegenomen, kansrijker dan de traditionele ledenpartij. Daartegenover staat echter dat ledenloze partijen een bron zijn van structurele instabiliteit.
• Hoe D66 symbool ging staan voor het einde van de democratie – Rutger Bregman, De Correspondent 25 mei 2015
  Politici van links tot rechts hebben de mond vol van ‘zelfredzaamheid’ en ‘participatie.’ Maar het wonderlijke is dat er ondertussen juist steeds meer macht wordt overgeheveld naar onverkozen bestuurders, met name op Europees niveau. De partij speelt een sleutelrol in deze machtsverschuiving. De elite gebruikt haar niet langer om het volk te representeren. De partij is eerder een opstapje geworden naar een plek in het bestuur.
• Schakels of obstakels? Nederlandse politieke partijen en de eensgezindheid, verdeeldheid en representativiteit van partijleden – proefschrift Josje den Ridder 12 november 2014
  Leden van politieke partijen leveren een positieve bijdrage aan de representatieve democratie. Op basis van grootschalig ledenonderzoek bij GroenLinks, PvdA, D66, CDA, ChristenUnie, VVD en SGP wordt het beeld dat partijleden obstakels zijn bijgewerkt.
• Waarom politieke partijen steeds meer op elkaar lijken – Rutger Bregman, De Correspondent 16 juli 2014.
  De Nederlandse democratie is een zooitje. Kiezers zweven, kabinetten vallen bij bosjes en de kloof tussen burger en politiek is nog nooit zo groot geweest. Althans, dat is het standaardbeeld. In werkelijkheid hebben partijen nog nooit zo op elkaar geleken. En die kloof? Die is kleiner dan ooit.
• Lokale partijen hebben nuttige functie – prof. Marcel Boogers, De Hofvijver 17 december 2013
  Lokale politieke partijen zijn veel nuttiger dan nog steeds wordt aangenomen. Wie ze vereenzelvigt met populisme, instabiliteit en dorpsheid vergist zich.