EnglishVerslagen Docentendag 2018
Hieronder kunt u verslagen lezen van de verschillende lezingen en workshops.
Verslag hoofdlezing Docenten-avond 2018 – Ver en dichtbij – Petra Stienen (pdf)
Verslag openingslezing Docentendag 2018 – Bubbelcollege Luyendijk (pdf)
Tip: bekijk het complete (Grote) Bubbelcollege van Joris Luyendijk op YouTube.
Verslagen en presentaties van de lezingen, workshops en excursies:
Ronde 1:
- Mondiale machtsverhoudingen op z’n kop: het einde van de witte man? – Mr. drs. Jeroen de Lange
Jeroen de Lange sprak over zijn ervaringen als diplomaat en econoom in Rwanda, Oeganda en Zuid-Soedan. Hij ging hierbij in op zijn visie ten aanzien van de relatie tussen het westen en Afrika. Hij begon zijn verhaal met the true size of Africa en de gigantische bevolkingsgroei in Afrika. Daarna ging hij in op vragen als: Is hulp nuttig? En zo ja, wat voor soort hulp, en hoe? Of is het beter om alle hulp stop te zetten, zoals de Afrikaanse econoom Dambisa Moyo voorstelt? Moet Afrika zelf haar problemen oplossen, het zelf uitvechten? VN vredesmachten werken niet. Moeten we dan niet private military companies inzetten? Tijdens zijn jaren in Oeganda vroeg een oude vrouw aan hem: “Mister, when does the independence end?”. Hiermee gaf De Lange aan dat een deel van de bevolking terug verlangt naar het rationeel geordende koloniale bestuur.
-Presentatie van Jeroen de Lange
- Kritiek als slijpsteen in de Europese Unie – Bart van Horck MSc
Bart van Horck, buitenpromovendus aan de Universiteit Leiden, geeft toe: “De verkiezing van Trump, het opkomende eurokritische geluid en de migratiecrisis: de EU staat voor grote uitdagingen”. Zijn dat bedreigingen of uitdagingen? Hoe dan ook: ze bieden de EU ook een kans. Samenwerking op defensiegebied, nadenken over de toekomst van de EU: ineens worden er fikse stappen gezet met de Europese samenwerking. Toch is Van Horck kritisch op de EU, maar zo stelt hij, dat is van alle tijden en daar is op zichzelf niks mis mee. Op sommige vraagstukken is een Europees, gezamenlijk antwoord noodzakelijk. Neem bijvoorbeeld de Europese vluchtelingencrisis of een optreden tegenover grootmacht Rusland.
Waar komt die kritiek op de EU dan vandaan? In de eerste plaats zou dit te danken zijn aan de relatieve onbekendheid van de Europese Unie, het Europees Parlement en Europese regelgeving. Hoe werkt Europa eigenlijk? Hij illustreert dit met een voorbeeld uit de Tweede Kamer. Uit een fragment uit Nieuwsuur blijkt dat Kamerleden weinig idee hebben over welke Europese regel zij gestemd hadden. Als tweede noemt hij dat ‘Europa’ en haar lidstaten zelf ook niet openstaan voor kritiek. Als voorbeeld liet hij een kunstwerk zien dat door Tsjechië na hun EU-voorzitterschap werd geschonken. Bijna geen enkel lidstaat was er blij mee; het zette de lidstaten niet in een goed daglicht. Aan het einde van de bijeenkomst was er genoeg ruimte voor vragen. Hierdoor werd ook nog gesproken over recente ontwikkelingen in Polen en Hongarije.
-Presentatie van Bart van Horck
- Het einde van de patriottische lente? Het succes van radicaal rechts-populistische partijen in Europa – Prof. dr. Sarah L. de Lange
In haar lezing vertelde Sarah de Lange over radicaal-rechtse politieke partijen. Dit zijn partijen die focussen op een conflict dat burgers voelen met twee partijen: enerzijds voelen zij zich niet gehoord door de elite, anderzijds voelen zij zich bedreigd door nieuwkomers in hun land. Doordat burgers zowel de elite als de nieuwkomers als hun vijand zien, veronderstellen ze dat deze samenwerken: het lijkt hen dat de elite slechts zorgt voor de nieuwkomers, en niet voor het oorspronkelijke volk.
Volgens De Lange zijn radicaal-rechtse politieke partijen geen nieuw fenomeen, maar hebben ze al succes sinds de Tweede Wereldoorlog. De partijen in de status quo (arbeiders, liberalen, socialisten) zijn steeds meer stemmen kwijtgeraakt aan radicaal-rechtse partijen en aan nieuwlinkse of groene partijen. Als belangrijkste reden hiervoor noemt De Lange globalisering: dit heeft sommige groepen mensen verrijkt, maar ook groepen verarmd. De ‘verliezers’ van de globalisering stemmen relatief vaker op radicaal-rechtse partijen, terwijl de winnaars voor nieuw-linkse partijen gaan.
De nativistische en populistische ideeën van de radicaal-rechtse partijen versterken de xenofobie en het politieke cynisme van burgers die al vatbaarder zijn voor dit soort gedachten. Volgens De Lange dragen deze partijen op die manier bij aan polarisatie in de samenleving.
-Presentatie van Sarah de Lange
- Weerbare democratie – Mr. dr. Bastiaan Rijpkema
In de damesfoyer van de Koninklijke Schouwburg verzamelden we om te luisteren naar mr. dr. Bastiaan Rijpkema, jurist en rechtsfilosoof. Aan de hand van zeer verschillende en uiteenlopende dreigingen in democratische rechtsstaten (denk aan de Verenigde Staten, Hongarije, Turkije, maar ook Nederland) nam hij ons mee naar de stellingname dat een democratie in staat moet zijn om zichzelf te verdedigen. In de praktijk betekent dit dat antidemocratische partijen verboden moeten kunnen worden. Het lastigste is te bepalen wanneer een politieke partij daadwerkelijk antidemocratisch is en wanneer dit zo’n groot gevaar is voor de democratie dat een verbod gerechtvaardigd is. Bastiaan Rijpkema slaagde erin om met zijn ideeën hierover het publiek te prikkelen, wat een levendige en interactieve discussie opleverde.
- Blauwogig voor de klas: docenten en hun invloed op radicalisering – Seyda Buurman-Kutsal (workshop)
Waarom onderwerp je je vrijwillig in een workshop aan een experiment waarin discriminatie plaatsvindt? Docenten vertellen dat ze de film over de blauw- en bruinogigen in de klas draaien en meer willen horen over de achtergronden. Andere docenten voeren zelf dit experiment uit in de klas en hebben daar vragen over.
Ruim dertig docenten maatschappijleer ondergingen de snuffelsessie waarin ze werden gestigmatiseerd op hun blauwe of bruine ogen. Hun oogkleur bepaalde waar ze mogen zitten, wat hun rol was en of ze de zaal in mochten. Deze willekeur en onrecht riep boosheid op. Een docent weigerde om op een stoel plaats te nemen voor blauwogigen en mocht niet meer meedoen. De blauwogigen buiten het lokaal, die toch binnen werden gelaten door een docente die ongehoorzaam was, kregen de illegalenstatus en mochten niets meer zeggen.
Onmacht overheerste toen docenten poogden om een einde te maken aan het onrecht en deze pogingen strandden. De trainster Seydâ Buurman- Kutsal had de macht en verleende de privileges aan de bruinogigen. Ze etaleerde het effect van een docent in een machtspositie. Ze raadde af om zelf een dergelijk experiment met de klas te doen. Daar heb je eerst een training voor nodig.
Presentatie van Seyda Buurman-Kutsal: ‘Blauwogig voor de klas’ (pdf)
Ronde 2
- De verzorgingsstaat van de toekomst – Dr. Albert Jan Kruiter
Albert Jan Kruiter van het Instituut voor Publieke Waarden vertelt het publiek over de geschiedenis van de democratie en de verzorgingsstaat. In zijn functie als actieonderzoeker krijgt Kruiter te maken met multiprobleemgezinnen die de dupe zijn van de bureaucratische verzorgingsstaat. Gezinnen die te maken hebben met teveel instanties en ingewikkelde formulieren die het oplossen van hun problemen alleen maar moeilijker maken. Kruiters collega Bram Eidhof, gepromoveerd op burgerschapsonderwijs, maakte de vertaalslag naar de praktijk én het onderwerp burgerschap. Hoe zorg je voor verantwoordelijke burgers die de democratische waarden onderschrijven, maar ook kritisch blijven? Eidhof ging met de aanwezige docenten het gesprek aan over de ideale invulling voor burgerschap op school.
- Thuis bij de vijand, joden en moslims in Nederland – Natascha van Weezel BA
Natascha van Weezel heeft in april 2017 haar boek ‘Thuis bij de vijand, moslims en joden in Nederland’ uitgebracht. In deze lezing ging ze met docenten in gesprek over het Israëlisch-Palestijns conflict en de spanningen die als gevolg van het conflict in de klas kunnen ontstaan. Natascha is zelf Joods, maar is ook kritisch op de regering in Israël. In een televisieoptreden noemde ze zichzelf onlangs een kritische zionist en kreeg daar van zowel moslims als joden veel kritiek op. Ze begon de lezing met een duidelijke opdracht aan de docenten: schrijf op waar u zelf aan denkt bij Israël en Palestina en wat zouden leerlingen denken? Naar aanleiding van de antwoorden van de docenten vertelde ze over haar eigen ervaringen met het Israëlisch-Palestijns conflict. Ze is betrokken bij project ‘Leer je buren kennen’ en in het kader van dat project ontvangt ze scholieren in de synagoge in Amsterdam. Bij die ontmoetingen merkt ze dat veel jongeren bij het bezoek aan de synagoge de link leggen met het Israëlisch-Palestijns conflict. Vaak zijn de jongeren nieuwsgierig naar het Jodendom en de Joodse gebruiken, maar het komt ook voor dat er nauwelijks een dialoog mogelijk is, omdat er veel vooroordelen bestaan onder de jongeren.
Veel docenten herkenden die spanningen in de klas. Vooral onder moslims zou veel woede bestaan over het Israëlisch-Palestijns conflict. Er kwam een interessante dialoog op gang tussen de docenten en Van Weezel. Hoe ga je om met dit soort spanningen in de klas? Hoe zorg je ervoor dat leerlingen hun emoties kunnen tonen, maar zich ook vast blijven houden aan feiten en niet aan vooroordelen? Kortom, een interessante lezing over een zeer actueel en relevant onderwerp.
-Voorpublicatie ‘Thuis bij de vijand’ in Trouw
- De invloed van veranderend mediagebruik op politiek gedrag en de publieke opinie – Prof. dr. Claes de Vreese
Prof. dr. Claes de Vreese, hoogleraar hoogleraar politieke communicatie aan de UvA, sprak over de actuele ontwikkelingen rondom het gebruik van sociale media. Hij ging hierbij vooral in op de invloed van het gebruik van (sociale) media op het politiek gedrag en de publieke opinie. Nederlanders besteden gemiddeld 8,33 uur per dag aan media. Hoe jonger de Nederlander is, hoe meer hij gebruik maakt van mobiele en sociale media. Ondanks dit grootverbruik is volgens De Vreese de aandacht voor het gebruik van de (sociale) media bij het vak maatschappijleer te beperkt. Voor hem de reden om met zijn onderzoeksgroep bij de afgelopen Tweede Kamerverkiezingen een roadshow te maken langs scholen om te vertellen over de invloed van (sociale) media op stemgedrag en verkiezingsopkomst.
De Vreese sprak over de mogelijke invloed van peilingen, gerichte micro-marketing en framing van politiek nieuws. Maar bovenal wees De Vreese op de rol van civic messaging, waar de lessen maatschappijleer of een bezoek aan ProDemos toe kunnen stimuleren. Civic messaging heeft meer invloed dan de media op het gevoel van politiek zelfvertrouwen (‘efficacy’) en vervolgens de vraag of iemand gaat stemmen. De Vreese pleit daarom niet alleen voor meer aandacht in de les voor (sociale) media en de effecten hiervan op bijvoorbeeld politiek gedrag. Hij benadrukte vooral de invloed van docenten als het gaat om het verhogen van de politieke ‘efficacy’ van hun leerlingen.
- Ontwerp de democratische rechtsstaat van de 21ste eeuw (workshop)
Democratie wordt vaak genoemd in combinatie met de rechtsstaat. Maar hoe verhouden deze zich tot elkaar? Is democratie wel wenselijk? Hoe is onze democratie eigenlijk ingericht? Leven we niet in een diplomademocratie, een democratie waarin alleen hoge opgeleiden inspraak hebben? Reijer Passchier ging in op verschillende vragen die je aan het denken probeerden te zetten. Hoe ziet de toekomst van de democratie er uit en welke invloed hebben populisten hier eigenlijk op?
- Versterk de sociale cohesie: maak een politieke muurschildering op uw school (workshop)
Bij de workshop ‘Versterk de sociale cohesie: maak een politieke muurschildering’ vertelde maatschappijleerdocent Bart de Jongh samen met docent beeldende vorming Danielle Weijmer over een project op school waarbij met leerlingen werd gewerkt aan een grote muurschildering op school. De eerste 50 minuten bestonden uit een korte geschiedenis over de politieke muurschildering, praktische informatie en informatie over het project op school. In de laatste 20 minuten kregen de aanwezige docenten de tijd om zelf een schets te maken voor een muurschildering op school.
-Presentatie van Bart de Jongh en Danielle Weijmer (link naar Prezi)
- Toetsing in het nieuwe eindexamenprogramma MAW (workshop)
Jan Jacobs en Mathieu Peulen gaven een workshop over het nieuwe eindexamenprogramma maatschappijwetenschappen. Namens het College van Toetsen en Examens (CvTE) presenteerden ze de kern de toetsing aan de hand van enkele voorbeelden van het pilot-examen dat de afgelopen jaren op verschillende scholen is afgenomen. De zaal zat tjokvol met docenten, die graag hun eerste ervaringen met het nieuwe examenprogramma wilden delen. Een aantal docenten klaagde over het gebrek aan consistentie in de nieuwe methode, terwijl anderen juist een positieve ervaring hadden met de nieuwe syllabus. Al gauw ontstond er een inhoudelijke discussie over nieuwe termen als hoofd- en kernconcepten en legde Peulen het belang van het gebruik van transfer in toetsing uit. Deze transfer is belangrijk in toetsing omdat leerlingen daarmee bewijzen dat zij concepten werkelijk begrijpen en wendbaar kunnen gebruiken. Halverwege de workshop werden de deelnemers daarmee ook zelf aan het werk gezet. Ze kregen een pilottekst voorgeschoteld op basis waarvan ze een examenvraag moesten bedenken. Na afloop presenteerden de zes groepjes aan elkaar hun vragen. In de korte nabespreking werd duidelijk dat de meeste groepjes de kern van toetsing met een context-concept benadering hadden weten op te pikken. De tijd was echter te kort voor Jacobs en Peulen om nog andere voorbeeldvragen te bespreken. De workshop werd klokslag half 3 afgerond, maar de discussies gingen op de gang verder. Over het nieuwe eindexamenprogramma is het laatste woord nog niet gezegd. Om dit gesprek de basis te geven die het verdient is het voor iedereen interessant om de artikelen te lezen die Michiel Waltman en Anne Hemker over toetsing met de concept-contextbenadering in M&P hebben geschreven. Ze zijn hierbij ook toegevoegd.
-Artikel ‘De feiten spreken toch voor zich’ van Anne Hemker en Michiel Waltman (M&P, mei 2016)
- Complottheorieën en complotdenkers in de klas (workshop)
In de workshop ‘Complottheorieën en complotdenkers in de klas’ vertelde Kevin Tuin over hoe een docent om kan gaan met complottheorieën op school. Dit begon met een lezing over complottheorieën en -denkers: welke verschillende soorten theorieën en denkers zijn er, welke factoren de acceptatie van complottheorieën stimuleren en hoe de docent hier het best op kan reageren in de klas. De docenten gingen zelf ook nog aan de slag met een opdracht die leerlingen ook kunnen maken. Hierbij moesten 16 tegels op betrouwbaarheid van de inhoud en bron worden gerangschikt. De opdracht kan in de klas gebruikt worden om een kritische blik te trainen en discussie aan te wakkeren.
-Puzzel informatie betrouwbaarheid 1
-Puzzel informatie betrouwbaarheid 2
- Macht en tegenmacht: inkijkje in de dilemma’s van de ombudsman (workshop)
Marion van Dam werkt als strategisch adviseur en bemiddelaar voor de Nationale ombudsman en gaf de workshop ‘Macht en tegenmacht: inkijkje in de dilemma’s van de ombudsman’. In de eerste helft vertelde ze over het werk en de positie van de Nationale ombudsman en de Kinderombudsman en de dilemma’s die spelen aan de hand van concrete voorbeelden uit de praktijk. Voor veel docenten was dit nieuwe informatie. In de tweede helft gingen de docenten aan de slag met een aansprekende casus over identiteitsfraude (‘wat een nachtmerrie’). De vraag wat deze wanhopige burger die zo in de problemen was geraakt in redelijkheid mag verwachten van ‘de overheid’ stond daarbij centraal.
Tot slot zijn twee casussen uitgedeeld voor leerlingen, ‘gestopt met je studie, deurwaarder op de stoep’ en ‘in beslag genomen scooter’. Voor de leerlingen is er een opdrachtenblad, werkblad en adviesblad. Voor de docenten is er een korte omschrijving van de werkvorm en een antwoordenblad.
-Uitwerking Casus voor docenten
-Presentatie over de Ombudsman – van Marion van Dam
- Europees burgerschap in het vmbo en mbo (workshop)
Jarenlang was er een gebrek aan geschikt lesmateriaal van goede kwaliteit over de Europese Unie. Het Liaisonbureau van het Europese Parlement in Nederland heeft daarom een lesprogramma ontwikkeld voor alle niveaus van het VO en MBO, dat inmiddels ook in de andere EU landen is uitgerold. Het is belangrijk om leerlingen bewust te maken dat ook zij mogelijkheden hebben om ‘de kleur van Europa’ mede te bepalen. Het lesprogramma is gratis en scholen die meedoen kunnen het certificaat ‘European Parliament Ambassador School’ krijgen. Bekijk meer informatie en een preview van het lesprogramma
-Presentatie van Annemarie Eekhout en Wil Willemsen
- Debatteren in de les (workshop)
In de workshop ‘Debatteren in de klas’ introduceerde Daan Verhoeven vier debatvormen: 1) de debatmatrix, 2) de lijndiscussie, 3) debatteren volgens ‘de denkhoeden van De Bono ’ en 4) het ballondebat. Daan Verhoeven legde de debatvormen uit en de docenten maatschappijleer voerden ze uit. Vervolgens gingen ze ook nog eens bedenken voor welke onderwerpen/stellingen de vormen zich goed leenden. Al met al een interactieve workshop met vooral veel praktische tips voor in de klas.
-Presentatie van Daan Verhoeven
- De Eerste Kamer der Staten-Generaal: beeldvorming versus realiteit (excursie)
- Bezoek aan de Raad van State (excursie)
Een jaarlijks terugkerende en populaire excursie op de Docentendag is het bezoek aan de Raad van State. De deelnemende docenten werden na een wandeling in een koude sneeuwbui warm onthaald door Pieter-Bas Beekman (Hoofd afdeling Communicatie) en Jan ten Hoor (jurist bij de directie Advisering). In zittingszaal 2 kreeg de groep na actuele voorbeelden zoals de restaurant-status van een bekende pizzaketen, de gaswinning in Groningen en vernieuwde wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten een korte reis door de geschiedenis van de Raad van State. De verschillende taken werden hierbij ook uitgelegd. Jan ten Hoor ging vervolgens verder over de adviestaak. Hij is zelf betrokken bij adviezen rondom de ministeries van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Volksgezondheid, Welzijn en Sport en Financiën. Er wordt door de Raad van State geadviseerd over zaken van wetgeving en zaken van bestuur. Tijdens de presentatie werd ruim de tijd genomen voor de vragen die de docenten in veelvoud stelden. Ter afsluiting van de presentatie werd het toetsingskader van de Afdeling advisering toegelicht. Om docenten te helpen bij het overbrengen van deze informatie aan hun klassen heeft ProDemos samen met de Raad van State een werkvorm ontwikkeld waarin leerlingen zelf adviezen uitbrengen over wetsvoorstellen met een checklist. Die checklist is samengesteld op basis van het toetsingskader. De beleidsanalytische toets, juridische toets en wetstechnische toets komen hierin aan de orde. Alle aanwezige docenten ontvingen een exemplaar van de werkvorm. Deze is vanaf nu ook te vinden op de website van ProDemos. De excursie werd afgesloten door een korte rondleiding in Paleis Kneuterdijk van Pieter-Bas Beekman. De Balzaal en Gotische Zaal werden bezocht.
-Presentatie van de Raad van State
- VIP-excursie Tweede Kamer (excursie)
Ronde 3:
- Een verlangen naar democratie? Burgerschapseducatie ‘revisited’ – Prof. dr. Gert Biesta
Gert Biesta – een internationaal bekend pedagoog – heeft zich gespecialiseerd in het onderwerp ‘burgerschap’. In Nederland hanteert men een breed begrip van burgerschap en wil men dit via competenties aanleren. Biesta is een voorstander van het beperken van burgerschap tot democratisch burgerschap en niet moreel burgerschap of sociaal burgerschap. Er valt nog veel te winnen in Nederland bij het eigen maken van democratisch burgerschap. Biesta pleit ervoor om ‘het knopje’ te vinden bij leerlingen, waardoor het verlangen wordt gewekt om op een democratische manier in de wereld te staan. Dit verlangen wakker je niet aan door het aanleren van kennis, vaardigheden of competenties. Zelfs een begrip als empathie is volgens hem onvoldoende geschikt. Leerlingen moeten ervan doordrongen worden dat de kern van democratie is dat je niet altijd krijgt wat je wilt en dat waarden zoals vrijheid wederkerig zijn. Je eigen vrijheid is gekoppeld aan de vrijheid van anderen. Door burgerschap op deze manier in te vullen, zullen leerlingen opgroeien tot volwassen burgers in onze democratische rechtsstaat.
- Nederlandse tolerantie, wat is ervan over? – Prof. dr. James Kennedy
James Kennedy is een Amerikaanse geschiedkundige, met speciale interesse in de geschiedenis van Nederland. Hij begon de lezing met een vraag aan het publiek: wat is tolerantie eigenlijk? De docenten zien tolerantie vooral als ‘elkaar verdragen’, maar wat is dan de volgende stap? Elkaar accepteren, dan elkaar respecteren en uiteindelijk elkaar omhelzen of ‘embracen’?
Kennedy vertelde over de geschiedenis van tolerantie in Nederland en begint bij de ‘nooit meer’-mentaliteit die in Nederland ontstond na de Tweede Wereldoorlog. Na de oorlog waren Nederlanders het er unaniem over eens dat politiek extremisme voorkomen moest worden en kwam er steeds meer tolerantie rondom thema’s als seksualiteit en euthanasie. Inmiddels is Nederland een stuk minder tolerant geworden, aldus Kennedy. Veel Nederlanders vinden de teloorgang van normen en waarden het grootste probleem in Nederland, terwijl dat in andere landen helemaal niet aan de orde is. Volgens Kennedy willen Nederlanders een omgeving waarin alles toegankelijk en bespreekbaar is, maar wordt dit door de instroom van migranten en de polarisatie in de samenleving steeds moeilijker. Kennedy stelt dat het waardenstelsel van Nederland steeds meer onder druk is komen te staan. Kortom, het land dat vroeger bekend stond om haar tolerantie begint steeds minder tolerant worden.
- Causaal redeneren in het nieuwe MAW- programma (workshop)
In een goedgevulde nagebouwde Trêveszaal bij ProDemos vertelden de vakdidactici Gerard Ruijs en Thomas Klijnstra (UvA) over een project waarbij ze samen met zes pilotscholen leerlingen stimuleren om tot hogere denkvaardigheden te komen. Elke pilotschool werd verantwoordelijk voor een opdracht, zo ook Niels Hoendervanger van het Stedelijk Gymnasium Nijmegen. De ruim twintig docenten gingen als een schoolklas aan de slag met de door Hoendervanger mede ontworpen opdracht over ‘sociale ongelijkheid’. Bij elke opdracht leren leerlingen beschrijven, onderbouwen, conclusies trekken én een volledig cognitief model maken. Vandaag moesten de docenten gegevens en variabelen verwerken. Wat opvallend was: docenten maken dezelfde processen door als leerlingen!
-Presentatie van Niels Hoendervanger
-Presentatie van Gerard Ruijs en Thomas Klijnstra
- Slim communiceren over klimaatverandering in de klas (workshop)
In de media wordt er heel veel geschreven, gepraat en gediscussieerd over klimaatverandering. Er bestaat geen twijfel over de opwarming van de aarde, maar wat daarvan de oorzaak is, blijft alsnog vaak punt van discussie. Desondanks manifesteert klimaatverandering zich elke dag in bijvoorbeeld het weer en de natuur en worden de gevolgen voor de mens voelbaar. Het is daarom belangrijk om dit onderwerp bespreekbaar te maken, maar hoe doe je dat? Petra Willems, docent van het Lorentz Lyceum in Arnhem, gaf hier een workshop over. Willems gebruikte kranten en internetberichten om aan te tonen dat er doorgaans zeer negatief over klimaatverandering wordt geschreven. Zij betoogde dat dit de verkeerde manier is om het onderwerp bespreekbaar te maken. Hoe moet het wel? Willems: “Maak het probleem tastbaar. Wijs op de gevolgen van klimaatverandering op korte afstand en korte termijn zullen plaatsvinden. Benoem daarnaast de kleine dingen in eenieders directe omgeving die veranderd kunnen worden om het probleem te lijf te gaan. Bijvoorbeeld het gebruik van water, het eten van vlees en het maken van (vlieg)reizen.” Zelf maakt Willems vlogs en organiseert zij projecten om klimaatverandering bespreekbaar te maken.
-Presentatie van Petra Willems
- Kritisch Denken: (hoe) doe je dat? (workshop)
Volgens Timo ter Berg van Kritisch Denken BV bezitten we niet van nature kritische denkvaardigheden, maar kunnen we deze wel aanleren en trainen. Het trainen van deze vaardigheden kan met het methode ‘Kritische denken met Rationale’. Ter Berg nam de docenten mee in het softwareprogramma Rationale en de erbij horende methodiek. Deze methode helpt studenten en docenten om informatie te (laten) ordenen, om goed te leren redeneren en om een goed betoog op te bouwen door redeneerschema’s in Rationale te maken. Een nieuwe blik op een belangrijke vaardigheid binnen ons vak!
-Presentatie van Timo ter Berg
- ‘Zand tussen de tenen’: over de vlucht van een vluchteling (workshop)
‘Zand tussen de tenen’ is een samenwerking tussen Rhedelijk Cultureel en Project Bekend maakt Bemind van VluchtelingenWerk Nederland. De docenten kregen een indrukwekkende theatrale monoloog te zien waarin een meisje vertelt over haar angstige ervaringen tijdens haar vlucht en hoe zij uiteindelijk veiligheid vindt in Europa. Na de voorstelling kregen de docenten de kans om zelf in gesprek te gaan met een vrouw die een aantal jaar geleden uit Aleppo is gevlucht naar Nederland. Zij vertelde over haar vlucht en haar leven nu in Nederland. Het theaterstuk en het gesprek geven ‘de vluchteling’ weer een menselijk karakter en kregen de docenten meermaals stil. Het verdient aanbeveling Zand tussen de tenen ook aan scholieren aan te bieden.
Voor meer informatie neem contact op met VluchtelingenWerk via: bekendmaaktbemind@vluchtelingenwerk.nl of bekijk de flyers.
- Mensenrechten en burgerschapsvorming (workshop)
Frauke de Kort is bevoegd docent maatschappijleer en beleidsadviseur bij het College voor de Rechten van de Mens. Na een korte inleiding over mensenrechten in het algemeen en mensenrechteneducatie in het bijzonder, kregen de deelnemers de kans om zelf verbanden te ontdekken tussen hun vak maatschappijleer en mensenrechten aan de hand van vier verschillende werkvormen. Het doel van de workshop was docenten aan te sporen zowel op het gebied van kennis en vaardigheden, als op het vlak van vakdidactiek en pedagogiek mensenrechten in hun onderwijspraktijk te integreren.
Voor meer informatie hoe je mensenrechten in de klas en op school kunt integreren, zie www.mensenrechten.nl/indeklas. Voor meer informatie over het College voor de Rechten van de Mens, zie www.mensenrechten.nl. Voor oordelen van het College en zijn voorganger de Commissie Gelijke Behandeling, zie https://www.mensenrechten.nl/publicaties/oordelen.
-Werkvorm 1: MRE en burgerschapsvorming
-Werkvorm 3: Dilemma’s vanuit mensenrechtenperspectief
- Open Space als werkvorm voor het bespreken van controversiële vraagstukken (workshop)
Karin Lammers introduceerde de werkvorm ‘Open Space’ als zelforganiserende werkvorm die ook goed te is gebruiken in de klas. De werkvorm leent zich goed om verschillende controversiële of minder controversiële onderwerpen te bespreken in een vrije en veilige ruimte. De aanwezige docenten konden zelf onderwerpen aanleveren die zij zelf interessant of juist lastig vonden. Het is ook aardig om deze werkvorm in te zetten om vaardigheden, zoals argumenteren en kritisch denken te oefenen met leerlingen. U kunt Karin Lammers (j.h.lammers[at]utwente.nl) mailen als u vragen heeft over deze werkvorm, of als u haar scriptie over het bespreken van radicalisering in de klas met behulp van Open Space (inclusief ontworpen lessenserie) wilt ontvangen.
-Participatory Learning OpenSpace Card (te gebruiken in de les)
-Participatory Learning Guidebook
- Stories that Move: toolbox tegen discriminatie (workshop)
Tijdens de workshop van de Anne Frank Stichting lieten Femke de Koning en Karen Polak de deelnemers kennismaken met de online tool ‘Stories that Move. Tools tegen discriminatie’. De online tool is gericht op het bespreekbaar maken van vooroordelen en discriminatie. De toolbox bevat korte filmpjes waarin jongeren aan het woord komen over hun positieve ervaringen, maar ook over uitsluiting en discriminatie. Hun herkenbare en soms schrijnende verhalen zijn het startpunt om discriminatie en aanverwante onderwerpen nader te onderzoeken. Docenten kregen uitleg over de ‘visible thinking’ methode die veel ingezet wordt in deze tool en concrete voorbeelden hoe ze de online tool kunnen toepassen in de klas. Docenten kunnen direct en kosteloos een account aanmaken en hun voor hun leerlingen een digitale klas aanmaken. Zie www.storiesthatmove.org
- Deep level learning (workshop)
In de workshop ‘Deep level learning’ kregen docenten informatie over een nieuwe manier van leren die Sonia van Enter heeft ontwikkeld. Bij deep level learning is er minder aandacht voor reproductie en ligt er meer nadruk op actief leren waarbij een koppeling wordt gelegd tussen verschillende vakken. Begrippen zoals burgerschap, politiek, identiteit, groepen, macht en recht komen aan de orde in de door Van Enter ontwikkelde themakaarten. Docenten konden in het laatste kwartier deze themakaarten bekijken. Het is de bedoeling dat docenten middels open vragen en aan de hand van deze kaarten leerlingen stimuleren om na te denken en te discussiëren.
-Presentatie van Sonia van Enter
- Rondleiding op het Binnenhof en in Museum de Gevangenpoort (excursie)
- Kabinet van de Koning – drs. F.J.J. Princen, plaatsvervangend directeur (excursie)
- Bezoek aan Nieuwspoort (excursie)
De docenten werden ontvangen door Wilco Boom, voorzitter van de Raad van Toezicht van Nieuwspoort en politiek verslaggever voor de NOS in Den Haag. Hoewel politici en journalisten elkaar in Nieuwspoort op een informele wijze kunnen ontmoeten, staat dat volgens Boom niet in de weg dat journalisten politici daarna ook hard kunnen aanpakken. Boom heeft van alles zien veranderen in de politieke verslaggeving, vooral door de opkomst van sociale media. Maar hij vindt dat journalisten nog steeds veel bereiken door diep te graven; bijvoorbeeld rondom de Teevendeal en laatst nog rondom de onafhankelijkheid van de WODC. En dat terwijl de financiële situatie van de publieke en commerciële zenders en de kranten onder druk staat, doordat reclamebudgetten voor een groot deel elders besteed worden.
Bij Nieuwspoort geldt de Nieuwspoortcode. Wat daar verteld wordt mag niet naar de bron herleidbaar zijn. Je kunt de informatie als journalist dus niet direct gebruiken, maar je kunt wel aan een andere politicus op een andere plek vragen wat er van waar is. Na het geanimeerde gesprek tussen docenten en rondleiders kregen de docenten nog een rondleiding. Om te beginnen langs de plek waar de (vice-)premier nog maar net zijn persconferentie had gehouden. En vervolgens richting de sociëteit waar de Nieuwspoortcode geldt, maar waar helaas geen politicus aanwezig was om de docenten een paar politieke geheimen te vertellen.