EnglishVerslagen Docentendag 2023
Op vrijdag 14 april vond de 41ste editie van de Docentendag Maatschappijleer plaats. In totaal namen bijna 400 docenten deel aan verschillende workshops, lezingen en excursies. Enkele van onze medewerkers waren hierbij aanwezig en hebben een kort verslag geschreven. Deze kun je hieronder lezen. We kijken terug op een zeer geslaagd evenement en willen alle deelnemers, standhouders en sprekers bedanken voor hun komst.
Voorafgaand aan de Docentendag vond de Docentenavond op donderdag 13 april plaats in het Oranjehotel op Scheveningen waar 100 docenten aanwezig waren. Op deze pagina vind je ook een verslag van de hoofdlezing die daar plaatsvond.
Tot de volgende editie!
Hoofdlezing door Lale Gül (Docentenavond)
Hoofdlezing door Jelle Brandt Corstius
Verslagen ronde 1
Een vertrouwenscrisis in de politiek? Ja, das niks nieuws…
Dr. Josje den Ridder
Spanningen in een democratie, gebrek aan vertrouwen in de politiek; volgens Josje de Ridder van het Sociaal en Cultureel Planbureau is het eigenlijk altijd ‘5 voor 12’ in een democratie. Er is altijd wel een tikkende tijdbom die op springen staat in de politiek. De woorden ‘vertrouwenscrisis’ en ‘gebrek aan vertrouwen’ worden dan snel geroepen, maar wat is politiek vertrouwen? In het eerste gedeelte van de lezing ging de politicoloog–onderzoeker hierop in. Ze nam de deelnemers mee in de definities van politiek vertrouwen, wantrouwen en scepsis, vertelde aan de hand van de geschiedenis in politiek vertrouwen een duidelijk verhaal en duidde hierbij waar gebrek aan vertrouwen in de politiek vandaan komt.
Vervolgens kregen de aanwezigen een goede inzage in de gevolgen van het gebrek aan vertrouwen (afgehaakte burgers, moeite om te besturen) en wat voor gevolgen dit weer heeft op het politieke gedrag van mensen in een democratie zoals we die kennen in Nederland. Als laatste gaf Josje den Ridder nog enkele inkijkjes in wat er aan een gebrek aan vertrouwen gedaan kan worden. Echte oplossingen voor het huidige gebrek zijn er niet, maar het is ook goed om de vraag te stellen of vertrouwen een doel op zich is. Wellicht is het beter voor een democratie als mensen met enige scepsis kijken naar de politiek, om op basis van (in)acties van de politiek hun stemgedrag te bepalen.
De verdeelde Nederlanden
Prof. Sjoerd Beugelsdijk
In deze lezing, gerelateerd aan zijn in 2021 verschenen boek De verdeelde Nederlanden, beschreef Beugelsdijk hoe verschillende processen bij hebben gedragen aan de gepolariseerde situatie waarin de Nederlandse samenleving zich bevindt. Onder meer individualisering en globalisering passeren de revue als oorzaken van de verdeeldheid, maar ook vermogensongelijkheid wordt aangestipt. Opvallend feit: het relatief hoge sluitingspercentage van stembureaus in sociaaleconomisch kwetsbare, afgehaakte wijken. Het publiek is merkbaar betrokken bij het onderwerp en Beugelsdijk reageert enthousiast op de vaak kritische vragen die docenten aan hem voorleggen.
Een enkele lezing is helaas te kort om bij alle materie uitvoerig stil te kunnen staan. Gelukkig kregen de aanwezige docenten het boek de verdeelde Nederlanden cadeau, zodat iedereen Beugelsdijk analyse thuis verder kan lezen. En voor wie niet alleen geïnteresseerd is in de oorzaken van de verdeeldheid in de samenleving, maar ook naar de oplossingen, verwijst Beugelsdijk graag naar het laatste hoofdstuk van De verdeelde Nederlanden.
De jeugd heeft de toekomst: wat jongeren ons leren over nieuwe technologieën
Rudy van Belkom
Jongeren van nu zijn verwend, slecht geïnformeerd, apolitiek en geobsedeerd door selfies. Althans, dat is het beeld dat sommige volwassenen van jongeren hebben. Maar kloppen deze aannames wel? Rudy van Belkom doet namens Stichting Toekomstbeeld der Techniek (STT) onderzoek naar de mogelijke invloed van technologie op de toekomst van de democratie en schreef het boek ‘Alive and clicking: Er is hoop voor de democratie’.
Uit zijn onderzoek blijkt dat jongeren veel bewuster omgaan met informatietechnologieën dan vaak wordt gedacht. Ze gebruiken sociale media daarbij steeds vaker als platform om hun maatschappelijke betrokkenheid te uiten en protestacties te coördineren. Als jongeren wel gaan protesteren, maar in mindere mate gaan stemmen dan ligt het probleem niet alleen bij de jongeren. Ook bij de klassieke instituties. We hebben daarom nieuwe democratische structuren en processen nodig. In zijn lezing ging Van Belkom dieper in op zijn onderzoek en liet hij zien wat we van jongeren kunnen leren als het aankomt op het gebruik van nieuwe technologieën.
Serieus goede films in de klas
Philo Offermans
Movies that Matter
Zien en gezien worden: krijg oog voor diversiteit en inclusiviteit in lesmateriaal
Anne-Marie Brunen en Anke Taube
Uitgeverij Deviant
Deze workshop stond in thema van diversiteit en inclusiviteit in de maatschappij. Een echt hot-topic en daarom ook relevant voor in het klaslokaal. Mensen hebben uit nature blinde vlekken. Dit zijn gebieden waar je je niet zo op focust in het dagelijks leven. Als je bijvoorbeeld zelf hoogopgeleid bent, zal je vanuit dat perspectief naar een probleem kijken. Deelnemers deden daarom een interactief spel om erachter te komen wat ieders blinde vlekken zijn. De belangrijkste conclusie hierbij was dat blinde vlekken erbij horen, maar dat we ervan bewust moeten zijn dat ze bestaan.
Het grootste aandachtspunt van de uitgeverij was representativiteit en specifiek dat leerlingen zich moeten kunnen herkennen in de foto’s die worden gebruikt in de klas. Hiermee kunnen stereotypes worden doorbroken. Als leerlingen zich niet herkennen in de foto’s in het klaslokaal maar ook niet in de foto’s in bijvoorbeeld de media, dan kan dit uiteindelijk leiden tot onzekerheid. Zodra leerlingen zichzelf herkennen in het lesmateriaal zal hun motivatie verbeteren, wat weer leidt tot betere lessen. Inclusiviteit, diversiteit en representativiteit zijn daarom van groot belang in lesboeken en ander lesmateriaal.
BRAVE
Gemma Molenaar
Amnesty International
Strijden voor mensenrechten een ver-van-je-bed show? Het lesprogramma BRAVE brengt de mensenrechtenactivisten juist tot in je klaslokaal. Niet letterlijk natuurlijk, maar middels inzichtelijke filmpjes en opdrachten die toegankelijk zijn voor elk niveau. Leerlingen krijgen jonge mensenrechtenactivisten te zien van over de hele wereld die elk voor een eigen mensenrecht staan. Leerlingen worden zo geprikkeld om na te denken over mensenrechten. Tot slot wordt elk recht afgesloten met een actie die de leerlingen zelf kunnen uitvoeren, zoals een kaartje schrijven voor een bedreigde mensenrechtenactivist.
Tijdens de workshop kregen docenten een inkijkje in dit lesprogramma van Amnesty International. Docenten doken dieper in de theorie achter mensenrechteneducatie en kregen uitleg over het lesprogramma. Daarnaast gingen docenten ook zelf aan de slag met het in elkaar zetten van een eigen les over mensenrechten. Hoe maak je mensenrechten relevant voor jongeren? Hoe inspireer je ze om ook zelf te strijden voor een goed doel? Er kwamen mooie ideeën uit om jongeren aan te moedigen voor anderen en henzelf op te komen. Amnesty International heeft met BRAVE docenten geïnspireerd om mensenrechten dichterbij de jongeren te brengen. Strijden voor je rechten is niet een ver-van-je-bed show, maar gaat om mensen zoals jij en ik.
Activerende didactiek bij maatschappijleer
Gijs Abrahams
Docent maatschappijleer en maatschappijkunde op het Amadeus Lyceum en oprichter van Even Centraal
Even centraal starten en daarna gaan de leerlingen zelfstandig aan de slag! Dat is het idee achter de maatschappijleermethodes die Gijs Abrahams met zijn bedrijf Even Centraal heeft ontwikkeld. Met kaartsets en werkbladen liet hij aan de deelnemende docenten zien hoe hun volgende lesuur eruit zou kunnen zien.
Met deze lesmethodes probeert Gijs samenwerkend leren in de praktijk te brengen. De praktijk volgde dan ook snel na de centrale uitleg. Bij de eerste methode kozen de docenten zelf de leerdoelen van het hoofdstuk dat ze moesten uitwerken. Hiermee bedachten ze een wetsvoorstel dat de leerdoelen duidelijk moest maken, met bijpassende partijstandpunten. Zo zijn de leerlingen (in dit geval de docenten) actief bezig met de lesstof en werden er ook nog eens originele ideeën gepitcht voor de ProDemos Kamerdebatsimulatie.
Voor de volgende lesmethode kwamen de kaartsets tevoorschijn. Op de kaartsets stonden alle partijen die in de Tweede Kamer actief zijn en verschillende politieke standpunten, die verdeeld moesten worden over een assenstelsel van links naar rechts en van progressief naar conservatief. De docenten ervaarden al snel dat dit nog niet zo’n makkelijke opgave is. De docenten die hun leerlingen ook voor deze opgave wilden zetten, konden naderhand bij het infokraampje van Even Centraal terecht voor een uitbereiding op het proefsetje dat zij meekregen bij deze leuke en actieve workshop.
Niemand past in een hokje
Frouke de Wijs
Lerarenopleider maatschappijleer/maatschappijwetenschappen aan de Radboud Universiteit Nijmegen
Elke docent neemt onbewust bepaalde vooroordelen, voorkeuren en persoonlijke ervaringen mee de klas in. In deze workshop werd duidelijk hoe belangrijk het is dat docenten zich bewust zijn van hun eigen vooroordelen en hoe deze de lessen kunnen kleuren en de perceptie van studenten kan beïnvloeden. De workshop gegeven door Frouke de Wijs begon met een opdracht waarin iedereen iemand moest voorstellen op basis van eerste indruk. Deze opdracht was heel interessant omdat meteen duidelijk werd hoe je snel een vooroordeel over iemand creëert.
Als docent is het niet mogelijk om volledig neutraal te zijn. Het vak maatschappijleer bijvoorbeeld is al niet neutraal omdat het impliceert dat je democratische waarden onderwijst. Wel is het belangrijk dat docenten een poging doen om zo neutraal mogelijk de lessen in te vullen. Tijdens een levendige en uitdagende groepsdiscussie werd duidelijk dat iedereen dit probeert maar dat dit niet altijd even makkelijk is. We behandelden vragen als “Welke ervaringen kleuren jouw lessen?”, “Koester je opvattingen die zouden kunnen ingaan tegen die van (sommige) leerlingen?” en “Hoe leidt dit tot ervaren frictie?”. Iedereen werd aangemoedigd om openhartig te zijn over eigen zwakke en sterke punten en persoonlijke ervaringen. Van Frouke leerden we dat neutraler en inclusiever onderwijs geven een proces is waarin jij als docent jezelf steeds verder kan ontwikkelen. Hoe? Ga bijvoorbeeld in gesprek met een leerling die een tegengestelde mening heeft!
Een hoop kritische blikken en liefde voor het vak
Koen Dogterom en Lars van der Bruggen
Vakvernieuwingscommissie maatschappijleer
Dat de deelnemende docenten maatschappijleer echt begaan zijn met hun vak, dat kwam in deze workshop duidelijk naar voren. Niet alleen door de sprekers, die zelf ook docent zijn naast hun werk in de commissie, maar ook door de bevlogen en hier en daar kritische deelnemende docenten.
De workshop begon met een ‘interactief intermezzo’, waarbij de docenten onder andere werd gevraagd wat het verschil is tussen maatschappijleer en burgerschap. Dit was volgens één van de deelnemers als volgt: ‘Alle maatschappijleer is burgerschap, maar niet alle burgerschap is maatschappijleer.’ Aan de instemmende blikken was te zien dat de meerderheid het hiermee eens was.
De sprekers hebben duidelijk gemaakt waar de commissie staat met het vormen van het nieuwe examenprogramma maatschappijleer. Met nog 1,5 jaar te gaan konden de sprekers de docenten al verblijden met het nieuws dat er meer tijd voor het vak maatschappijleer komt op alle niveaus. Op dit moment is de commissie druk met het vormen en invullen van de domeinen en eindtermen.
Toen was het de beurt aan de docenten, zij mochten in groepjes een les maken met het concept programma. Tijdens de nabespreking kwam naar voren dat de opdracht interessante gesprekken had opgeleverd. Sommigen kwamen tot de conclusie dat het nieuwe programma niet wezenlijk anders was dan het huidige programma, andere groepjes hadden vooral gediscussieerd over het wel of niet centraal examineren van maatschappijleer.
Al met al werd met deze druk bezochte workshop een kijkje gegeven in het werk van de commissie en konden Koen Dogterom en Lars van der Bruggen de opmerkingen van docenten weer meenemen in hun werk voor het nieuwe examenprogramma maatschappijleer.
Excursie: Kabinet van de Koning
Via de achteringang van het Kabinet van de Koning, waar Anton Mussert na de Tweede Wereldoorlog is gearresteerd, traden de docenten het schitterende pand aan de Korte Vijverberg binnen. De directeur, de heer Jonker, heette de groep van harte welkom en vertelde kort over de historie van het pand; het Huis van Pauw. Daarna werd aan de hand van een Kahoot!quiz door Karin Bregman en Maihan Waise meer verteld over de taken van het Kabinet. Vragen als ‘Welke taken voert het Kabinet van de Koning uit?’ en ‘Hoeveel wetten ondertekende de Koning vorig jaar?’ kwamen tijdens de quiz voorbij. De winnaar was docent Michiel die een mooie prijs in ontvangst mocht nemen. De medewerkers van het Kabinet wilden van de docenten nog horen wat leerlingen van de Koning vinden en daarna mochten de deelnemers nog een kijkje nemen in een van de schitterende zalen.
Een kijkje achter de schermen bij de hoeder van onze rechtstaat
Excursie naar de Raad van State
Mr. Pieter-Bas Beekman
Na een korte wandeling in de zon werden we bij de Raad van State hartelijk ontvangen door Pieter-Bas Beekman. Na een lekkere bonbon tegen de suikerdip en onze zoveelste kop cafeïne waren we klaar voor meer informatie over de Raad van State. Allereerst werd ons verteld wat de Raad van State doet en hoe hij zijn adviezen vormt. Daarnaast vergeleken we het beeld dat in de media over de Raad van State wordt geschetst met het beeld dat de aanwezige docenten hadden van de Raad. Een docent maakte daarbij de opmerking (en dit is er één om over na te denken): ‘De Raad van State is dus eigenlijk slachtoffer van de huidige uitstelpolitiek’. Ook werd tijdens het luisteren onze kennis getest met een aantal quizvragen. Op die manier leerden we dat vrouwen pas sinds 1957 in de Raad zitten.
Uiteraard werd er ook een brug geslagen tussen de Raad van State en de politiek. Zo halen politieke partijen uit de adviezen vaak de delen die voor hen van belang zijn en vergeten vervolgens ‘per ongeluk’ de overige punten die genoemd worden (;-)). De adviezen van de Raad van State zijn niet bindend, maar alles wordt wel openbaar gemaakt, want ‘het beste behoud van kwaliteit is openbaarheid’. Verder kregen we uitleg over de beleidsanalyse, de constitutionele analyse en de juridische analyse. De voorlichting werd afgesloten met een aantal voorbeelden van wetten waarin het advies van de Raad van State van groot belang is geweest zoals bij de spreidingswet en de lachgaswet.
Nadat we alle informatie tot ons hadden genomen kregen we nog een korte rondleiding door Paleis Kneuterdijk. We namen een kijkje in de balzaal van Anna Palowna en de gotische zaal, die gebouwd is in de anglo-neogotische stijl (ook wel een beetje Harry Potter). Al met al een leerzame excursie!
Tip van Pieter-Bas Beekman: ‘Als je echt niks te doen hebt, lees dan eens de adviezen van de Raad van State. En als je dan nog steeds echt niks te doen hebt, kijk dan eens een aantal debatten om te zien hoe de adviezen worden toegepast’.
Excursie: Politieke redactie NOS
Negentien deelnemers en één ProDemosmedewerker waren de gelukkigen die op excursie mochten naar de parlementaire redactie van de Nederlandse Omroep Stichting (NOS). Bij binnenkomst worden we verwelkomd door verslaggever Albert Bos, omdat Xander van der Wulp, die ons zou rondleiden, op dat moment nog bezig is met opnames voor de podcast De Haagse Stemming.
Ons ‘voorprogramma’, zoals Bos zichzelf noemt, vertelt kort wat hij voor de NOS doet en start de rondleiding over de redactie bij de regiekamer. Deze ruimte wordt ook wel de ‘atoombunker’ genoemd, omdat in het geval van een noodsituatie in Hilversum vanuit deze locatie het journaal kan worden uitgezonden. Achter de regiekamer bevindt zich de studio, waarvandaan verslag gedaan wordt en wekelijks het gesprek met de minister-president plaatsvindt. Op dat moment sluit Xander van der Wulp zich bij ons aan en vertelt dat de minister-president altijd vrolijk binnenloopt. Van der Wulp blijkt het lastig te vinden om Rutte echt te ‘vangen’ in interviews. Hij had graag gezegd dat dit door ervaring beter lukt, maar helaas blijkt dat bij Rutte niet het geval.
Na een reeks foto’s achter de tafel in de studio vervolgt de rondleiding zich richting de redactie. Daar staan we kort stil bij livebeelden van het ministerie van Algemene Zaken, waar op dat moment de ministerraad bezig is en journalisten hen staan op te wachten achter het ‘touwtje’. De Rijksvoorlichtingsdienst is ook present en luistert mee om alvast op te vangen waar de vragen over zullen gaan.
We vervolgen onze weg over de redactie richting de radiostudio, welke vanzelfsprekend niet mooi hoeft te zijn en bijgevolg erg lelijk is, aldus Van der Wulp. Nadat we naar een kort fragment van de podcast hebben geluisterd, lopen we richting de kantine waar we uitgebreid spreken over het werk van NOS-verslaggevers. We hebben het over transparantie van bewindslieden en trucs die zij gebruiken om niet geciteerd te worden in het journaal. Voorbeelden zijn het ineens gebruiken van moeilijke woorden, heel erg uitweiden in tussenzinnen en verwijzen naar allerlei rapporten die lastig te achterhalen zijn. Toegegeven merkt Van der Wulp op dat politici in het algemeen hun werk wel doen vanuit een oprechte roeping.
Als afsluiting bezoeken we nog het balkon op de 5e verdieping naast de kantooringang van ProDemos. Vanaf hier wordt meestal aan het einde van de dag verslag gedaan over de gebeurtenissen in politiek Den Haag. Na enkele selfies met Van der Wulp bedanken we de NOS voor de rondleiding: het was bijzonder leuk en informatief!
Debatteren als een senator
Excursie: Eerste Kamer der Staten-Generaal
Hoe zit nou het bankje van een senator? Die vraag konden een aantal docenten na de Docentendag beantwoorden. Ze kregen namelijk de unieke kans om plaats te nemen op één van de bankjes van de Eerste Kamer der Staten-Generaal. Aangezien het voor de meeste docenten de eerste keer was in de tijdelijke zaal van de Eerste Kamer werd begonnen met een rondleiding door de zaal en vooral met het aanstippen van de vele elementen die doen denken aan de zaal op het Binnenhof. Wist je bijvoorbeeld dat de zaal op het Binnenhof gebouwd is op vier grote pilaren met daarop vier bloemen? Deze bloemen hebben ze teruggebracht in de nieuwe zaal.
Het hoogtepunt was toch wel het in debat gaan met de aanwezige senatoren: Caspar van den Berg (VVD), Mary Fiers (PvdA), Peter Schalk (SGP), Mei Li Vos (PvdA). Het debat ging over het verlagen van de kiesgerechtigde leeftijd. Verschillende docenten vertelden niet enkel de eigen argumenten, maar gaven ook argumenten van hun leerlingen. Eindconclusie: in deze zeer tijdelijke Eerste Kamersamenstelling was er een meerderheid voor het verlagen van de leeftijd!
Verslagen ronde 2
Interactieve sessie over het nut en de noodzaak van journalistiek
Joost Oranje
Deze sessie betrof een Q&A welke lastig te vangen is in een verslag. Er is dan ook geen verslag van deze sessie.
Caleidoscopisch kijken naar complexe vraagstukken
Dr. Birgit Pfeifer
In deze workshop nam Birgit Pfeifer ons mee in de wereld van het caleidoscopisch kijken. Birgit is een practor die samen met studenten en onderwijsprofessionals zich inzet voor een gelijkwaardigere en vreedzamere samenleving. We kennen allemaal wel een caleidoscoop waarbij we vroeger mooie gekleurde patroontjes tevoorschijn haalden. Hoe we kijken tegen complexe vraagstukken is eigenlijk net zo.
Als het perspectief waarin we kijken verandert, verandert ook de oplossing. En omdat we allemaal anders kijken naar een vraagstuk zullen er meerdere antwoorden mogelijk zijn. De kern van het caleidoscopisch kijken is het poëtisch argument. Bij een poëtische argumentatie probeer je een gevoelige snaar te raken door de verbeeldingskracht aan te spreken en zo vernieuwende gedachten te genereren. Hierdoor ben je in staat bent om betere beslissingen te nemen over deze complexe vraagstukken.
Participatie van jongeren bij de politiek; hoe moet dat dan?
Dr. Isolde de Groot
Jongeren betrekken bij de politiek is enorm belangrijk om de democratie in stand te houden, maar het betrekken van de jongeren is toch wel lastig. In deze workshop van dr. Isolde de Groot van de Universiteit voor Humanistiek kregen de deelnemers ideeën, raamwerken en werkvormen waarmee docenten aan de slag kunnen om jongeren (toch) te laten participeren.
De workshop begon met een lezing over de geschiedenis van jongerenparticipatie en het burgerschapsonderwijs. Daarna werd er een bruggetje gemaakt naar theorieën op het gebied van scholieren- en studentenparticipatie. Een echte workshop is natuurlijk niet compleet zonder ook met de theorieën aan de slag te gaan, en dat is precies wat de deelnemers vervolgens deden. Verder werden ook nog een aantal raamwerken gepresenteerd en mee geoefend en de workshop eindigde met wat concrete tips van wat de aanwezigen geleerd hadden over hoe docenten jongeren beter kunnen laten participeren. De aanwezigen hebben veel van elkaar en Isolde de Groot geleerd en zijn later, bij de afsluitende borrel, nog verder met elkaar in gesprek gegaan.
Burgerschapsonderwijs behandelen in het voortgezet onderwijs: van leraar naar leerling
Suzanne de Graaf
Map Out
Wat betekent burgerschapsonderwijs voor jou als docent? Wat wil je je leerlingen meegeven? Hoe hoop je dat je leerlingen de les uitlopen? Suzanne de Graaf liet docenten stilstaan bij hoe burgerschapsonderwijs in het voortgezet onderwijs wordt vormgegeven. Dat gebeurt vanuit drie verschillende perspectieven:
- Vanuit de docent zelf.
Docenten gaan bij zichzelf na hoe zij aankijken tegen burgerschapsonderwijs. Oftewel: wat vind je belangrijk dat jouw leerlingen meekrijgen? - Vanuit de school.
Wat is de visie van de school op het burgerschapsonderwijs? Hoe vindt dat zijn doorwerking in de klas? - Vanuit de leerlingen.
Hoe komen al deze visies over op de leerlingen? Wat hebben zij nodig om zich te ontpoppen tot betrokken participerende burgers in deze samenleving?
Tijdens de workshop gingen docenten met elkaar in gesprek over de verschillende invalshoeken van hun scholen. De één gaf les op het VSO en de ander op een MBO. Door alle verschillende invalshoeken konden docenten veel van elkaar leren. Tot slot kregen de docenten nog een aantal oefeningen mee om leerlingen zo beter tot hun recht te laten komen tijdens de burgerschapslessen. Zo wordt burgerschap toegankelijk voor elke leerling.
Structureel burgerschapsonderwijs
Marcel Mooijman
Hogeschool Rotterdam
In gesprek over de gelijke en botsende waarden van Europeanen
Hay Janssen en Uwe Krause
Atlas of European Values
Rusland vs. EU: botsende waardensystemen? Met deze vraag begonnen Hay Jansen en Uwe Krause hun workshop over de Atlas of European Values. Gekoppeld aan de actualiteit werd uitgebreid ingegaan op de mogelijkheden die de interactieve website biedt voor waardenonderwijs en onderzoeksvaardigheden voor leerlingen van alle niveaus.
De Atlas of European Values, gebaseerd op de European Values Study die elke 9 jaar afgenomen wordt door heel Europa, maakt de vertaalslag naar een visuele manier om met waarden en onderzoeksvaardigheden aan de slag te gaan in de klas. Dit alles is ondergebracht in vier hoofdonderdelen op de website: (1) interactieve kaarten, (2) digitale klas, (3) voorbeeldlessen en werkvormen, en (4) wetenschappelijk achtergrondmateriaal. Deze uitgebreide gereedschapskist biedt docenten de ideale opstap om met leerlingen het gesprek aan te gaan over de overeenkomsten en verschillen op het gebied van waarden binnen en buiten het klaslokaal, op onderzoek uit te gaan naar mogelijke onderliggende verklaringen voor deze uitkomsten, en zelf na te denken over eigen onderzoeksvragen.
Na een eerste kennismaking met de website was het tijd voor de deelnemers om de verschillende werkvormen uit te proberen. Door middel van de ‘diamond ranking’ werd er ingezoomd op opvoedwaarden en waarom deze eventueel verschillen op klassikaal, nationaal en Europese niveau. Vervolgens bood het ‘waardenkwadrant’ de mogelijkheid om verschillende waardendimensies tegenover elkaar te plaatsen en te vergelijken met andere landen. Tenslotte werd er aan de hand van het ‘polariteitenprofiel’ dieper ingegaan op het verschillen in opvattingen tussen Nederlanders en Russen door te kijken naar concrete situaties (migratie, democratie, geloof en milieu). Al deze werkvormen leidden tot een levendige discussie die mooi vormgegeven werd door online kaarten en schema’s.
Over de flexibiliteit van de onderdelen, het uitgebreide kaartenoverzicht en de interactieve benadering waren alle deelnemers zeer te spreken. Zij keken er dan ook al naar uit om met hun leerlingen de tools van de Atlas of European Values te gebruiken om het gesprek aan te gaan over hun eigen waarden en die van andere Europeanen.
Stories that Move: de media de baas zijn
Juliette Schrauwen
Anne Frank Stichting
Presentatie. Verslag volgt binnenkort.
Tegenlicht in de les
VPRO
Voor veel docenten was het een bekend dillema: de thema’s uit de Tegenlicht afleveringen sluiten goed aan bij de lesstof, maar het bekijken van een hele aflevering kost veel lestijd. Gelukkig presenteerden Chris Vijn (Tegenlicht) en Erik Appelboom (Schooltv) hen de oplossing!
Met een mooie samenwerking zorgen beide televisiemakers voor verkorte afleveringen die gebruikt kunnen worden in de les. Naast de afleveringen worden ook extra educatieve context en lesbrieven aangeboden die bij de afleveringen horen. Denk aan de interactives van de Tweede Kamer en de rechtbank die door ProDemos in samenwerking met Schooltv zijn gemaakt. Ook het ‘Archief van de Toekomst’ van Tegenlicht kwam hier goed van pas, dat trouwens ook buiten de klas een aanrader is om specifieke thema’s uit te pluizen.
De docenten kregen de gelegenheid om zelf een les samen te stellen via de Schooltv-site. Dat werden lessen die een stuk moderner waren dan de Moffel & Piertje-videobanden die ondergetekende nog van Schooltv kent. Ook werden de docenten uitgenodigd om zich aan te sluiten bij de Kenniscloud van Tegenlicht, zodat zij ook na de workshop hun mening konden laten horen over gewenste thema’s voor in het klaslokaal. Zo bieden Tegenlicht en Schooltv een mooi platform waarmee lastige onderwerpen toch op een makkelijke manier in de klas besproken kunnen worden.
Debatteren over zombies: praktische en humoristische workshop voor debat in de klas
Rob Honig
DebatUnie
Waarom is debatteren in de klas belangrijk? Wat is een goed debat? Hoe kun je leerlingen veilig kennis laten maken met spreken voor een groep? Dit zijn voorbeelden van vragen die op een praktische en humoristische manier beantwoord werden in de workshop van de DebatUnie door Rob Honig.
De workshop begon met een korte kennismaking waarbij Rob Honig vertelde hoe hij in aanraking kwam met debatteren: ‘Vroeger, toen ik nog idealen had en de politiek in wilde…’ Al snel werd door het spreektempo duidelijk dat Rob Honig graag veel wilde doen en vertellen in de korte tijd die de workshop duurde. Dit hoge energieniveau werkte aanstekelijk en de docenten werkten enthousiast mee aan de vele debatoefeningen voor in de klas.
Eén van de oefeningen, bijzonder geschikt voor groepen die nog niet veel ervaring hebben met spreken voor de klas, was in gedachten door je huis lopen en een voorwerp kiezen tussen de 1 en 100 kilo. Vervolgens werd, eerst per tweetal en later per viertal, woordelijk uitgevochten welk voorwerp er mee mocht als er een zombie-apocalyps zou uitbreken. Conclusie: de mensheid gaat volgens deze groep docenten een zombie-apocalyps overwinnen met twee katten, een gitaar en een fles wijn. De oefening zorgde voor creatief beargumenteren, snel nadenken en op een eenvoudige manier je standpunten leren verwoorden.
Daarna kwamen enkele andere oefeningen aan bod waarbij de algemene strekking was: bouw het op. Een leerling bruusk in zijn eentje voor een groep vier minuten lang laten spreken kweekt spreekangst. Beter is om bijvoorbeeld een snel debat te houden waarbij leerlingen allemaal gaan staan en één voor één een argument mogen geven waarna zij mogen zitten. Dit geeft een stimulerende prikkel om te spreken – want de beloning is zitten- maar geeft een leerling ook ondersteuning doordat diegene in de groep staat en niet alleen voor de klas.
De grootste valkuilen bij een debat in de klas waren na deze workshop verleden tijd. De docenten verlieten de workshop met een hoop inspiratie, concrete oefeningen voor in de klas en bijna te laat voor de borrel, want er werd nog lang nagepraat met workshopgever Rob Honig.
Tip: kijk voor goede debatstellingen voor in de klas op www.debatstelling.nl
Meer grip op het centraal examen maatschappijwetenschappen havo/vwo
Cito & College voor Toetsen en Examens
Het vak Maatschappijwetenschappen is de laatste jaren op veel punten vernieuwd. Het nakijken van dit vernieuwde centraal examen Maatschappijwetenschappen havo/vwo blijkt geen makkelijke opgave. De workshop, gegeven door Anne Hemker (Cito), Beate Volker (CvTE) en Jan van Miert (CvTE), had als doel om de docenten te helpen in hun taken als voorbereider, maar ook corrector van het eindexamen Maatschappijwetenschappen. Welke onderwerpen komen steeds terug op het eindexamen? Welke fouten worden vaak gemaakt door leerlingen? Welke verschillende vraagtypen zijn er? Alles kwam langs tijdens de workshop.
In het examen maken leerlingen veel fouten bij belangrijke begrippen zoals ‘rationalisering’, ‘sociale instituties’ en ‘identiteit’. Daarnaast blijkt ook de vraagstelling een struikelpunt. Door goede en foute antwoorden van leerlingen naast elkaar te leggen, werd goed zichtbaar waar zij in hun antwoorden precies de mist in gaan. Hierdoor ontstond een leerzame discussie waarin meningen en tips werden gedeeld door de docenten.
Leren met media – Verrijk je les met audio!
Saskia de Vries
Beeld & Geluid Onderwijs
Helaas kon de workshop Lesgeven met Media (Podcast en videofragmenten) niet doorgaan wegens omstandigheden. Saskia liet weten dat ze dat erg spijtig vond en deelt daarom alsnog de presentatie. Raak je hierdoor enthousiast en wil je zelf ook fragmenten zoeken – laat het haar weten door te mail naar sdvries@beeldengeluid.nl. Als service vanwege haar afwezigheid zoekt de redactie voor jou een aantal fragmenten die je direct kunt gebruiken.
Ben je geïnteresseerd in meer informatie, dan kan Saskia online een korte workshop geven aan jou én je collega’s. Wil je ook meewerken aan het ontwikkelen van de MediaFragmentenlijst voor jouw vak – laat het haar ook weten. Kortom, Beeld & Geluid staat voor je klaar.
Excursie: Hoge Raad der Nederlanden
Wie een beetje bekend is in Den Haag kent ze wellicht; de statige rechtsgeleerden opgelijnd voor het gebouw van de Hoge Raad der Nederlanden. De standbeelden en de Hoge Raad zijn al sinds de jaren ‘30 met elkaar verbonden. Maar wat gebeurt er in dat gebouw achter die standbeelden? Een groep docenten kwam daar op deze Docentendag achter.
Bij aankomst viel het al meteen op: het lichtovergoten glazen gebouw van de Hoge Raad staat in sterk contrast met de klassieke beelden die voor het gebouw staan. Het contrast tussen oud en nieuw vormde de rode draad tijdens onze bezoek. Marjan Boerlage, raadsheer bij de Hoge Raad, vertelde ons over het werk van de Hoge Raad. Boerlage begon met de taak die bij de meeste maatschappijleerdocenten al bekend was: de Hoge Raad biedt burgers een laatste kans om tegen een eerdere uitspraak in beroep te gaan (cassatie). Maar de Hoge Raad heeft nog een belangrijke taak: namelijk het richting geven daar waar het recht openingen laat voor interpretatie. Er zijn steeds weer nieuwe situaties en omstandigheden waarvoor het recht geen pasklare oplossingen biedt. Of er ontstaan nieuwe inzichten, bijvoorbeeld over wat rechtvaardig is. De Hoge Raad is er dan om richting te geven en knopen door te hakken. Het idee van de Hoge Raad als richtinggevend instituut in een veranderende samenleving vinden we terug in een enorm schilderij in de foyer. Het schilderij toont de geschiedenis van de Hoge Raad, inclusief statige raadsheren en klassieke schilderijen – maar dat middenin de samenleving met allerlei verschillende soorten mensen bezig met hun zaken van alledag.
Excursie: Tweede Kamer
Judith Tielen (VVD)
Vanaf de Grote Kerk vertrokken we met 30 docenten naar de Tweede Kamer. Aangezien deze sinds de verbouwing van het Binnenhof naast Den Haag Centraal Station zetelt, pakten we de tram. Eenmaal bij de Tweede Kamer verliep de beveiligingsscan voorspoedig en werden we in de Statenpassage ontvangen door Judith Thielen (VVD) en haar persoonlijk medewerker. Daar vertelde ze een kort verhaal over de verhuizing. Het Binnenhof is natuurlijk diep geworteld in de geschiedenis in het midden van Den Haag en de nieuwe locatie was best wel wennen van de Kamerleden. Zeker de weg vinden was soms lastig. De docenten luisterden aandachtig naar Judith en kwamen met vragen over haar persoonlijke ervaring over het gebouw zelf en het verschil met het Binnenhof.
Daarna gingen we naar de plenaire zaal waar de docenten plaats mochten nemen in de zetels. Een indrukwekkende ervaring en er werden dan ook veel foto’s en selfies gemaakt. Judith vertelde over de indeling van links naar rechts, hoe het debat in het algemeen verloopt en over haar eigen ervaringen. Vervolgens liepen we vanuit de plenaire zaal naar de fractiekamer van de VVD waar we nog tijd hadden voor wat vragen vanuit de docenten. Ze vroegen over het vertrouwen in de politiek, de uitdagingen in het docentschap en waren (mild) kritisch op de VVD en diens positie. Al met al een hele interessant excursie waarbij we ons nog moesten haasten om op terug tijd te zijn in de Grote Kerk voor de afsluiting.