Verslagen Docentendag 2017

Op vrijdag 17 februari 2017 werd de Docentendag Maatschappijleer gehouden in de Koninklijke Schouwburg in Den Haag. De openingslezing werd verzorgd door Jack de Vries. Daarna waren er lezingen over actuele onderwerpen, Haagse excursies en praktische workshops. Een dag eerder, op donderdagavond 16 februari, was er een interessante thema-avond bij de Hoge Raad.

Hieronder kunt verslagen lezen van de verschillende lezingen en workshops. Nog niet alle verslagen zijn binnen, we vullen deze pagina komende week nog verder aan. U kunt hier de foto’s van de dag bekijken.

Verslagen lezingen en workshops

Avondprogramma (do. 16 februari 2017)

Verslag avondprogramma: Juridische vraagstukken bij de Hoge Raad (pdf)

Dagprogramma (vrij. 17 februari 2017)

Openingslezing

Verslag Openingslezing (met Jack de Vries) (pdf)
Bekijk de PowerPoint: Jack de Vries – lezing

Ronde 1

1. Voorbij de multiculturele samenleving – Prof. dr. Paul Scheffer
   Grote Zaal
2. State-building: vanaf het fundament of alleen schilderen en behangen? – Dr. Christ Klep
   Bekijk de PowerPoint: State building (ppt)
3. De verzorgingsstaat en ongelijkheid – Dr. Albert Jan Kruiter
   Albert Jan Kruiter van het Instituut voor Publieke Waarden (IPW) vertelt zijn publiek verhalen over wat hij als actieonderzoeker meemaakt: over een 19-jarige jongen met aanvankelijk één probleem (geen huis), die eindigt met een enkelband en een kastje in het huis van zijn ex waar hij niet verder dan 15 meter vandaan mag. En over een man die met een schuld van 11.000,- euro in de schuldsanering belandt. Zijn auto wordt ingenomen: deze kan 5000 euro opleveren via Marktplaats. De man protesteert: hij wil graag zijn auto terug om beide dochters met een hechtingsstoornis naar school te brengen. De overheid is onverbiddelijk. Beide dochters worden nu door een taxibedrijf naar school gebracht – dit kost de overheid 20.000 euro per jaar. (De man is inmiddels uit de schuldsanering. Hij heeft via crowdfunding een nieuwe auto gekocht en is leerlingenvervoerder geworden. Behalve zijn eigen dochters brengt hij nog drie andere kinderen uit het dorp dagelijks naar school.)In Nederland heeft op een gegeven moment het motto ‘vertrouwen is goed, controle is beter’ zijn intrede gedaan. Burgers moesten zich meer als klanten gaan opstellen. Er kwam meer ruimte voor het eigenbelang, maar dat ging ten koste van het algemeen belang. Waar ouders nog niet zo heel lang geleden hun eigen ouders vroegen om (gratis) op de kleinkinderen te passen, worden deze opa’s en oma’s nu betaald voor hun diensten, via twee tusseninstanties…Mensen met de minste intellectuele bagage moeten de meest ingewikkelde formulieren invullen om de zorg te krijgen die ze nodig hebben. Kruiter en collega’s laten overheden zien dat deze bureaucratie niet behulpzaam is voor mensen met complexe en meervoudige problemen. Samen met zorgverleners probeert het Instituut voor Publieke Waarden oplossingen te vinden voor gedupeerden van de bureaucratische verzorgingsstaat.
4. De Multiple Politica en de toekomst van de vertegenwoordigende democratie – dr. Maurice Adams
   Bekijk de PowerPoint: Multiple Politica (ppt)
5. Gamificatie: drijfveren om te leren – Erik Meester
   Hoe zorg je voor uitdagende lessen? Ga aan de slag en vorm je les om tot game! Veel leerstof kan in games verwerkt worden. In deze workshop creëerden de deelnemers in kleine groepjes een kennismakingsspel met veel interactie en competitie. Erik Meester liet hen een rubric (= een beoordelingsmodel) maken, waarmee zij de kwaliteit van hun eigen game beoordeelden. Hij zorgde bovendien voor twee feedbackmomenten om te bepalen of de game zich in de juiste richting ontwikkelde. De energie was voelbaar en het enthousiasme van deelnemers aanstekelijk. Binnen een uur waren de games gemaakt, kon er even gespeeld worden en was er zelfs nog tijd voor reflectie op het proces.Games werken motiverend. Daarbij gaat het niet alleen om de competitie en de extrinsieke beloning – ook het werken aan een doel, het gevoel van autonomie en het boeken van individuele voortgang wekken motivatie op. Maar motivatie is pas een begin, zo maakte Erik duidelijk. Gemotiveerd een game spelen maakt nog niet dat leerlingen daadwerkelijk leren. Om te leren moet leerstof in de game verwerkt worden en gewerkt worden aan leerdoelen. Ook hier komt het belang van een rubric om de hoek kijken. Met een rubric beoordeel je de kwaliteit van de zelfgemaakte game en vooral ook de mate waarin leerlingen tijdens de game feedback krijgen. Dáár zitten de leermomenten. Wanneer een game motiverend werkt en leerlingen gedwongen worden tijdens de game feedback serieus te nemen, dan leren ze veel en heb je een spel van hoogwaardige kwaliteit gecreëerd.

Ronde 2

6. Raad van State – mr. Arnold Weggeman, mr. Mathijs Raijmakers, en mr. Pieter-Bas Beekman
   De groep wordt zeer enthousiast welkom geheten door mr. Pieter-Bas Beekman, hoofd communicatie van de Raad van State. Hij vertelt kort iets over het bijzondere gebouw en introduceert de twee sprekers: mr. Mathijs Raijmakers en mr. Arnold Weggeman.Deze sprekers nemen met de groep de rol van de Raad van State door, die in hoofdlijnen te verdelen valt in wetgevingsadvisering en bestuursrechtspraak. Aan de hand van krantenkoppen vertellen beide heren vooral over de adviserende rol van de Raad. Het publiek bevraagt mr. Raijmakers en mr. Weggeman stevig over de rol van de koning als formeel voorzitter van de Raad en de mogelijke invloed die hij daarmee zou kunnen hebben op de wetgeving in ons land.Veel van de besproken krantenkoppen zijn recent, zoals het advies van de Raad over de voorgestelde wetgeving rondom het uiterlijk van ‘het gevolg van Sinterklaas’. Ook het advies rondom het lerarenregister passeert de revue. Beide meesters gebruiken de voorbeelden om te illustreren wat de fundamentele overwegingen zijn waarop de Raad haar advies baseert. Ook lichten zij toe wat precies de procedure is bij zo’n adviesvraag.Gedurende de laatste 20 minuten van het bezoek leidt mr. Beekman de groep rond in paleis Kneuterdijk, dat onderdeel uitmaakt van het gebouwencomplex van de Raad. In dit paleis woonden ooit koning Willem II en zijn vrouw Anna Paulowna. De deelnemers nemen een kijkje in de prachtig gerenoveerde balzaal en in de gotische zaal, terwijl mr. Beekman hen terugvoert in de tijd met historische anekdotes over deze plaatsen.
7. Gevangenpoort: over de humanisering van het strafrecht
   De rondleiding door de Gevangenpoort stond in het teken van de humanisering van het strafrecht. Daarin zijn twee grote lijnen te trekken: 1. het (in moderne ogen) draaglijker worden van de straffen (afschaffing schandpaal, marteling en doodstraf) en 2. de toenemende aandacht voor de persoon van de dader (tucht, resocialisatie).In de Middeleeuwen diende de Gevangenpoort als ‘huis van bewaring’: er werden nog geen gevangenisstraffen opgelegd. Straffen (verbanning, lijfstraffen, executie) waren bedoeld om daders te vernederen en te schande te maken. Straffen werden uitgevoerd in het openbaar, ter afschrikking en als evenement. De grote omslag in het denken over straffen kwam pas in de Franse Tijd, met de code pénal.De aandacht voor de dader als mens startte halverwege de 16^de eeuw met de komst van de tuchthuizen, een gevolg van Coornherts werk Boeventucht (1560). Een grotere kentering kwam in ons land begin 19^de eeuw met de Maatschappij van Weldadigheid (Veenhuizen, Frederiksoord, Wilhelminaoord).De rondleiding maakte tot slot het fenomeen van de klassenjustitie aanschouwelijk: de kelders waar 15 mensen opgesloten zaten lijken in niets op de kamer waar bijvoorbeeld Cornelis de Witt gevangen zat. En wie het zich kon veroorloven kocht de beul om om in één klap een eind aan zijn leven te maken in plaats van langdurig doodbloeden nadat armen en benen aan gruzelementen waren geslagen met een moker.

8. Humanity House – Hoe is het om te moeten vluchten?
   Er zijn op dit moment 21,3 miljoen vluchtelingen. Maar hoe is het om te moeten vluchten? Om dat mee te maken bezochten we met 29 docenten de vernieuwde ervaringsreis van het Humanity House. Het Humanity House is een museum en een platform waar schoolklassen kunnen ervaren hoe het is om een ramp of conflict mee te maken. Na een korte uitleg van museummedewerker Suzanne over het Humanity House moeten we ons registreren. Mijn reisgenoot Elly en ik krijgen een officieel registratieformulier. We lopen door inderhaast achtergelaten kamers, langs deuren met vreemde geluiden en beelden van desolate landschappen. Bij een hokje moeten we ons melden. “Wat is de naam van uw moeder! Wat is uw reisbestemming!” krijgen we te horen. Na afloop van de enerverende reis bekijken we interviews met acht vluchtelingen die om verschillende redenen in Nederland terechtkwamen.
9. Hoe de tv onze denkbeelden over sociale ongelijkheid beïnvloedt – Dr. Gwen van Eijk
   Gwen van Eijk legde in haar lezing een verbinding tussen ongelijkheid in het onderwijs en de inkomensongelijkheid van de ouders van de leerlingen. Aan de hand van diverse voorbeelden liet zij daarna zien hoe minderbedeelden in tv-programma’s vaak belachelijk worden gemaakt. Ook onnodig gebruik van ondertiteling versterkt de stigmatisering van deze mensen. Dit soort programma’s zeggen veel over ongelijkheid en kansen van de armeren in onze samenleving.Aan het einde van de lezing kwam er een discussie op gang over de rol van docenten. Op sommige scholen blijken vmbo-docenten niet aan tafel te mogen lunchen bij vwo-docenten. Dit draagt niet bij aan een gezonde beeldvorming over gelijkheid.
10. Gesprek met Kamerleden – Kern van de Zaak/Stichting F6
    * Gezamenlijk vertrek naar Tweede Kamer om 13.45 uur vanaf het plein voor de Schouwburg.
11. Gamificatie: drijfveren om te leren – Erik Meester
    Zie verslag bij nr. 5.

12. Het toetsen van de concept-contextbenadering – Michiel Waltman
    Haagse Redactie, ProDemos 3^e verdieping
13. Causaal redeneren: ‘We denken allemaal dat we politiek begrijpen.’ – Gerard Ruijs
    Tijdens deze workshop liet Gerard Ruijs zien hoe je leerlingen kunt leren om verbanden en correlaties te herkennen. Hij liet de groep eerst zelf aan de slag gaan met oefeningen voor leerlingen: variabelen herkennen en leren hoe je deze kunt gebruiken om aannames te bewijzen. Vervolgens legde Ruijs uit hoe je leerlingen kunt trainen om deze kennis toe te passen. Zo werd steeds duidelijk hoe je leerlingen kunt uitleggen hoe ze door structureel te redeneren van probleem naar een oplossing kunnen komen. Daarna kunnen ze nog een stap verder gaan: wat voor implicaties hebben de bedachte oplossingen? Ook implicaties die minder zichtbaar waren werden behandeld. Tot slot oefenden de docenten aan de hand van een tekst hoe bepaalde lesmethoden kunnen worden toegepast in de klas.
    Causaal redeneren (ppt)

14. Dialoog als burgerschapsinstrument – Janneke Nieuwesteeg en Mieke Bernaerts
    Paleiszaal, ProDemos 3^e verdieping
15. Onderzoek doen en interpreteren – Hans de Ruijter (CBS in de klas)
    Het CBS stopt tijd en moeite in het maken van lesplannen die gericht zijn op mediawijsheid en statistische geletterdheid. Maar op de startvraag van Hans de Ruijter wie van de deelnemers in de klas weleens gebruik heeft gemaakt van onderwijsmateriaal van het CBS, bleef het stil. Een mooie kans voor Hans de Ruijter om het materiaal toe te lichten én om feedback te krijgen.Het bleek al vrij snel dat volledige lesplannen voor docenten vaak lastig in te passen zijn in de klas. Het lesplan moet dan namelijk toegespitst zijn op het juiste niveau, het juiste leerjaar en op een thema dat behandeld wordt. Docenten gaven aan dat ze wel veel behoefte hebben aan pagina’s of zoekmachines waar gemakkelijk bepaalde grafieken te vinden zijn. En ook aan een introductie(filmpje) hoe de leerlingen onderzoeksdata kunnen verzamelen, hoe ze data moeten interpreteren en tegen welke valkuilen ze aan kunnen lopen. Voor de inbedding in een thema zorgen de docenten dan. Hans de Ruiter kon de docenten hiervoor wijzen op het CBS-lesmateriaal Peilen doe je zo en Ben jij een Sherlock? (‘Duik in Statline, de databank van CBS’). De overige input neemt hij mee terug. Het doel wordt om leerlingen te leren hun weg te vinden in de volwassen wereld/website!
    Handleiding CBS Statline (pdf)
    Excel met CBS-info (xls)
16. Hoe bespreek je de gevolgen van drugs op een zinvolle manier met (v)mbo-leerlingen? – Movies that Matter
    In deze workshop werd er met zeventien docenten nagedacht over het bespreken van drugs met leerlingen op het vmbo en mbo. Veel docenten gaven aan dat ze van veel leerlingen weten dat ze drugs gebruiken, maar ook dat leerlingen op school geregeld onder invloed zijn. Het doel van deze workshop was niet om te kijken hoe drugsgebruik te stoppen is, maar wel om te kijken hoe dit onderwerp in de les en op school behandeld kan worden.Na een korte quiz om in het onderwerp te komen, doken de deelnemers aan de hand van de StemWijzer in de standpunten en argumenten van politieke partijen omtrent drugs. Hierna werden een aantal korte filmpjes bekeken die een aanknopingspunt kunnen bieden om drugs in de klas te bespreken. In deze filmpjes kwamen onder andere de zin en onzin van de war on drugs, het effect op de levens van jongeren en de werking van verslavingen aan bod. Belangrijke conclusie was dat het cruciaal is de filmpjes goed in te leiden of verder na te bespreken aan de hand van vragen en opdrachten. De workshop sloot af met een gastspreekster van de belangenvereniging van drugsgebruikers. Een gastspreker kan door scholen uitgenodigd worden om een open gesprek met leerlingen aan te gaan. De spreekster gaf aan dat hierbij belangrijk is dat de gastspreker qua drugsgebruik of -verleden aansluit bij het soort drugsgebruik op school. Verder werd benadrukt niet bang te zijn om vroegtijdig in te grijpen en themagesprekken aan te gaan met leerlingen en/of ouders.

• Rechtsstaten vergelijken: hoe doe je dat? – Ivo Pertijs
  Ivo Pertijs is voormalig Moskou-correspondent, docent maatschappijleer, hoofdredacteur Maatschappij & Politiek en coauteur van de lesmethode Dilemma. Tijdens de workshop liet hij de geïnteresseerden zien hoe ingewikkeld het is om staten te beoordelen op rechtsstatelijke kenmerken. Binnen het vak maatschappijleer hanteren we deze criteria: de aanwezigheid van machtenscheiding/onafhankelijke rechtspraak, grondrechten en het legaliteitsbeginsel. Met een pakkende opdracht ging de heer Pertijs samen met de geïnteresseerden de discussie aan over de mate waarin Nederland een rechtsstaat is. Dit blijkt vrij lastig te bepalen en leidde tot een boeiende gedachtenwisseling. Na Nederland werden ook Rusland, de Verenigde Staten, Israël en Turkije bediscussieerd op rechtsstatelijke kenmerken. De deelnemers aan deze zeer boeiende workshop kregen tot slot ook handreikingen en lesopdrachten mee die ze direct kunnen gebruiken in hun eigen lessen.
  Rechtsstaten vergelijken – Ivo Pertijs (pdf)
• Introductie nieuw examenprogramma maatschappijwetenschappen – Coen Gelinck
  Aankomend schooljaar wordt het nieuwe programma maatschappijwetenschappen landelijk ingevoerd. Hierbij wordt uitgegaan van de concept-context benadering, met volledig vernieuwde domeinen. De concepten vinden hun oorsprong in de sociologie en politicologie. De vragen van de deelnemende docenten gingen voornamelijk over de praktische toepasbaarheid, de verschillende manieren van interpretatie en de maakbaarheid van het programma. En is het programma niet te abstract? De praktijkvoorbeelden van de pilotdocenten gaven hier verhelderende antwoorden op. Het nieuwe programma geeft docenten veel keuzevrijheid en ze kunnen er beter mee aansluiten op de actualiteit. De docenten hoeven de overgang van het ‘oude’ naar het nieuwe programma niet groter te maken dan die is, want de thema’s van het ‘oude’ programma zijn nog steeds te gebruiken.
  Bekijk de PowerPoints:
  Nieuw examenprogramma maatschappijwetenschappen 1 (ppt)
  Nieuw examenprogramma maatschappijwetenschappen 2 (ppt)

19. Workshop: Atlas of European Values – Rob van Otterdijk
    Vervallen

Ronde 3

20. Nieuwspoort – Wilco Boom, voorzitter Raad van Toezicht van Nieuwsoort
    In Nieuwspoort stond Wilco Boom een grote groep geïnteresseerde docenten te woord. Zelf is hij journalist van de NOS en voorzitter van de Raad van Toezicht van Nieuwspoort. Wilco Boom legde de deelnemers in grote lijnen uit hoe belangrijk de media zijn voor onze democratie en rechtsstaat. Vervolgens was er volop gelegenheid om vragen te stellen. Daar werd zeer gretig gebruik van gemaakt. De vragen gingen natuurlijk over Amerika, Trump en nepnieuws, maar ook over de gevolgen van de opkomst van sociale media, en over hoe moeilijk het is om een nieuwsitem te maken dat zowel geschikt is voor vmbo-scholieren als voor een universitair docent. Wat is nieuws? Wat is nieuwswaardig? Na het boeiende vraaggesprek kregen de docenten een kijkje achter de schermen bij Nieuwspoort. Wilco Boom gaf uitleg over het ontstaan van de ‘Nieuwspoortcode’, over de functie van deze code en hoe strikt die gehanteerd wordt. Het was een zeer interessante excursie die langer doorging dan gepland, omdat de deelnemers erg nieuwsgierig waren.

21. Eerste Kamer – Mr. Geert Jan Hamilton, griffier
    *Gezamenlijk vertrek om 15.05 vanuit het Bezoekerscentrum van ProDemos
22. Kabinet van de Koning – Frans Princen, plv. directeur
    *Gezamenlijk vertrek om 15.05 vanuit het Bezoekerscentrum van ProDemos
23. De ‘vluchtelingencrisis’ in historisch perspectief – dr. Leo Lucassen
    Bij de lezing van Prof. dr. Leo Lucassen over de ‘vluchtelingencrisis’ in historisch perspectief stond Lucassen eerst stil bij de vraag waarom een historicus zich met een dergelijk actueel onderwerp bezighoudt. Volgens Lucassen kunnen we veel leren uit de loop van de geschiedenis (en van de beleidsmaatregelen die vroeger genomen zijn) om fouten uit het verleden te voorkomen. Zijn hoofdvraag was kortweg: Hoe komt het dat er nu met veel meer angst en beven naar de komst van vluchtelingen wordt gekeken dan in het verleden.Allereerst laat hij zien dat de argumenten die vaak worden gebruikt om deze vraag te beantwoorden, niet kloppen. De aantallen zijn nagenoeg hetzelfde, ook de herkomst is niet veel veranderd ten opzichte van bijvoorbeeld de jaren 90. Ook het draagvlak argument is niet het antwoord op de hoofdvraag.Wat wel veranderd is:

• De migratie is zichtbaarder geworden door de komst van bootvluchtelingen.
• Door het visumbeleid is de situatie op zee problematischer geworden.
• Na 9/11 is angst voor de islam ontstaan als een godsdienst van terreur.
• De politieke kopstukken zijn zich populistischer gaan gedragen en dragen daarmee niet of minder bij aan draagvlak voor de komst van vluchtelingen.
• Het gevoel van ongelijkheid en onzekerheid wordt groter door de groeiende inkomensongelijkheid.

Lucassen geeft tot slot nog mee dat het op één hoop vegen van de komst van gastarbeiders en de komst van vluchtelingen de discussie ernstig vertroebelt, en daarmee ook de berichtgeving ondoorzichtig maakt.

24. De rol van commercie in Europese veiligheid – Dr. Marijn Hoijtink
    Marijn Hoitink ging in deze lezing over veiligheidstechnologie, economie en soevereiniteit nader in op Donald Trump en zijn voorgestelde inreisverbod. Trump deed volgens Hoijtink met deze maatregel een poging om een gedeelte van de ‘verloren macht’ van de staat terug te pakken: als de maatregel dorogang had gevonden, had hij daarmee veiligheidsbedrijven die cruciale functies hebben overgenomen van de staat, buiten spel hebben gezet.
    
    Trumps protectionisme staat diametraal tegenover de trend van globalisering, waarin de staat is geen homogene actor meer is, maar relaties aangaat met allerlei niet-statelijke actoren. Private bedrijven werken samen met of in opdracht van de staat. In het politieke veld zijn hierdoor nieuwe actoren ontstaan: private organisaties die een belangrijke maatschappelijke rol vervullen. Na 9/11 is bijvoorbeeld een door IBM ontwikkeld algoritme om koopgedrag te voorspellen, ingezet om het gedrag van potentiële terroristen te voorspellen. Dat lijkt een neutrale opsporingsmethode, maar dat algoritme is gebaseerd op allerlei ideeën omtrent ras, afkomst etc. Het gaat uit van een norm die is vastgesteld door het gedrag van ‘normale’ mensen (waarvan dus ook vele data moet worden verzameld). Iemand die van die norm afwijkt, valt op en kan daarna in de gaten gehouden worden. Deze algoritmes leggen beperkingen op aan het gedrag van mensen, maar helpen tegelijkertijd een open globale economie te behouden.Terugkomend op Trump concludeert Hoijtink: in wezen is er een continuering van beleid. Trump wordt verweten dat met zijn (teruggefloten) inreisverbod mensen worden geweigerd zonder dat daar goede redenen voor zijn. Maar bij Obama en Bush leidden de met algoritmen verzamelde data mogelijk ook tot weigering van personen zonder altijd even objectieve redenen.
25. Rollenspel Europese besluitvorming – Huis van Europa
    *Gezamenlijk vertrek om 15.05 vanuit het Bezoekerscentrum van ProDemos
26. Lesgeven over de verzorgingsstaat met behulp van de welfare triangle – Hay Janssen
    In deze workshop verdiepten vijfentwintig docenten zich in een nieuwe manier om de verzorgingsstaat te bespreken in de maatschappijleerles. Zowel docenten als leerlingen geven aan dit onderwerp het minst leuk te vinden en docenten behandelen het vaak niet, kort of aan de hand van een praktische opdracht. De welfare triangle kan bijdragen aan een betere behandeling van dit onderwerp. In een driehoek staat elk van de drie punten voor een manier om de verzorgingsstaat in te richten: markt, overheid en particulier initiatief. Elke verzorgingsstaat bevindt zich ergens in deze driehoek.De deelnemers verdiepten zich hierin aan de hand van drie opdrachten. In de eerste opdracht was het een hele uitdaging om te bepalen wiens taak het is om te zorgen voor huiswerkbegeleiding of een jongerencentrum. In de tweede opdracht werden verschillende typen verzorgingsstaten geplaatst in de driehoek en werd dus een internationale vergelijking gemaakt. In de derde opdracht werd gekeken naar wat de WMO betekent voor de positie van de Nederlandse verzorgingsstaat in de driehoek.Belangrijk en goed bij de welfare triangle is dat je ook in kunt gaan op zaken als de achterliggende waarden, argumenten, belangen en regulerende principes van een verzorgingsstaat.

27. Een PTA voor het nieuwe programma maatschappijwetenschappen – Han Noordink
    Aankomend schooljaar is de landelijke invoering van het nieuwe programma maatschappijwetenschappen. Hierbij wordt uitgegaan van de concept-context benadering en volledig vernieuwde domeinen. De concepten vinden hun oorsprong in de sociologie en politicologie. Er zijn een aantal overwegingen waar rekening mee gehouden moet worden: de hoofd- en kernconcepten, de actualiteit en onderzoeksvaardigheden. Deze zaken moeten terugkomen in het PTA. De workshop liet eerst een aantal varianten zien van hoe het PTA eventueel opgebouwd zou kunnen worden. De twee pilotdocenten hebben PTA’s uit de eigen praktijk als voorbeeld meegenomen en zo zie je dat de drie varianten de benoemd zijn ook weer eigenlijk divers in te zetten zijn. Zowel de theoretische varianten als de PTA’s die in praktijk zijn gebruikt door de pilotdocenten lieten zien dat er veel vrijheid is in het invullen van het PTA. De pilotdocenten hebben zich vooral laten leiden door de actualiteit (bijvoorbeeld verkiezingen).
    Bekijk de PowerPoint: Een PTA voor-mij-wetenschappen (ppt)
28. Mbo-gastles: Belastingbazen – ProDemos
    In de laatste workshopronde kwam een groep mbo-docenten bijeen in de Trêveszaal voor de introductie van de nieuwe mbo-gastles ‘Belastingbazen’. Deze gastles kan vanaf studiejaar 2017-2018 geboekt worden, naast de huidige mbo-gastlessen ‘Eigen Invloed’, ‘Politieke Partijen’,’ Rechtsstaat’ en ‘Gastles en rechtbankbezoek’.Tijdens de workshop doorliepen de docenten − in de rol van leerlingen − de hele gastles. Het leverde, ook bij deze groep, stevige debatten op over hoeveel geld er naar welke gemeentelijke voorzieningen moet gaan! Waarna ze weer net zo gemakkelijk naar meta-niveau schakelden om ProDemos nog enkele nuttige tips mee te geven voor de verdere verfijning van de gastles. Zo werd het een nuttige en leuke laatste workshopronde, waarbij we kunnen concluderen dat de docenten enthousiast zijn over de nieuwe gastles.

29. Omgaan met ongenuanceerde uitlatingen in de klas – Ivo Pertijs en Ingrid Faas
    Als je de media niet kritisch volgt, dan kan het zomaar zijn dat je denkt dat de integratie op scholen is mislukt en dat in iedere klas ‘twee werelden’ te vinden zijn. In deze workshop willen Ivo Pertijs en Ingrid Faas dit beeld nuanceren. Het is waar dat er wel eens dingen in de klas gezegd worden die − eufemistisch gezegd − vallen onder de pedagogische uitdagingen. Ook kun je niet ontkennen dat docenten zich wel eens geconfronteerd voelen met discriminatoire opmerkingen. Tegelijkertijd is het belangrijk dat er juist in de klas ruimte is voor ongenuanceerdheid of radicale opvattingen. Kinderen papegaaien voor een groot deel hun ouders na, of de berichten die ze te zien krijgen via sociale media. Op school moeten zij hun opvattingen kunnen staven en hier een ander perspectief naast leren zetten. Onwaarheden moeten in het onderwijs weerlegd worden. Docenten en zeker maatschappijleerdocenten moeten de vaardigheid hebben om effectief te reageren op ongenuanceerde uitlatingen in de klas. In deze workshop werd daarom geoefend met de zogenaamde karate- en judo-aanpak van Hans Kaldenbach. Ook gingen de deelnemers op zoek naar hun professionele en persoonlijke grenzen. Wanneer was een uitspraak groen, oranje of rood? De Jodengrap die tussen de dertig uitspraken zat, werd door de één als onprettig (groen) bestempeld en belandde bij de ander in de categorie onaanvaardbaar (rood). Er was ongetwijfeld een nuttige discussie ontstaan over de grenzen van het toelaatbare als de workshop langer had geduurd. Na deze oefening gingen de workshopleiders in op mogelijke criteria voor de categorieën onprettig, onsmakelijk (oranje) en onaanvaardbaar. Tot slot werden de concrete tips die tijdens de workshop aan de orde waren gekomen, nog eens op een rijtje gezet. Het was een levendige workshop en dat werd gewaardeerd zo aan het einde van de middag.
    Bekijk de PowerPoint: Reageren op uitlatingen in de klas (ppt)
    Bekijk de voorbeelduitspraken: Knipstrookjes (pdf)
30. Kinderen op de vlucht – Amnesty International
    Statenzaal, ProDemos 4^e verdieping
    Kinderen op de vlucht – Amnesty International (ppt)
31. Lesgeven over democratie – Dr. Hessel Nieuwelink
    Hessel Nieuwelink promoveerde vorig jaar op het proefschrift Becoming a democratic citizen, waarin hij verslag doet van zijn onderzoek naar denkbeelden van jongeren over democratie. Nieuwelink sprak vele jongeren van verschillende schoolniveaus en verschillende leerjaren. Wat blijkt: hun houding ten aanzien van democratie is zo slecht nog niet. Grote aantallen jongeren vinden het vanzelfsprekend dat beslissingen democratisch genomen worden en doen hier zelf aan mee. Welke democratie staan zij dan voor? Opvallend is dat meisjes iets sterker dan jongens staan voor een deliberatieve democratie waarin de uitwisseling van argumenten centraal staat. Ander opvallend resultaat: vwo 4-leerlingen verstaan onder democratie een meerderheidsdemocratie waarin beslissingen bij meerderheid genomen worden. Deze jongeren lijken minder empathie te hebben voor belangen van minderheden dan leerlingen van lagere schoolniveaus en leerlingen die jonger zijn. Hoe is dit verklaarbaar? Nieuwelink meent dat kennis van het politieke systeem hier een factor speelt. Vwo 4-leerlingen zijn relatief goed op de hoogte van het feit dat Kamerleden beslissingen nemen bij meerderheid. Met deze kennis vullen deze jongeren het begrip democratie dan ook in.Volgens Hesselink zouden jongeren meer ervaringen mogen opdoen met andere vormen van democratie. De leerlingenraad is een voorbeeld van een instrument om dit mogelijk te maken. Burgerschap zou bovendien een belangrijkere plek in leraarsopleidingen mogen innemen. Een doorlopende leerlijn op scholen ontbreekt veelal. De houding van jongeren ten aanzien van democratie is niet enorm verontrustend. Het onderwijs laat echter ruimte onbenut om de houding verder te verbeteren.
32. Scholierenverkiezingen in 2017 – Dr. Isolde de Groot
    Tijdens de workshop over de scholierenverkiezingen werd, na een korte introductie van de spreker, de leerdoelen besproken. Wat kunnen leerlingen hiervan leren? De begeleider maakte duidelijk dat niet alleen bewustwording en het onderzoeken van politieke meningen tot het einddoel behoorden, maar ook over hoe leerlingen zelf onderdeel uitmaken van een politieke realiteit en wat ze daar zelf aan bij kunnen dragen. Door praktische nabespreking in de klas kunnen deze leerdoelen nog beter behaald worden. Vervolgens zijn de door de begeleider gemaakte lesmethoden, om het nabespreken makkelijker te maken, in kleine groepje behandeld. De uitkomsten hiervan zijn plenair besproken en een aantal praktische problemen aangekaart. De scholierenverkiezingen kunnen dus een middel zijn om leerlingen aan te zetten tot een kritische overweging van partijen.